Czubatka - piękna sikora z w pełni wykształconym, składającym się do tyłu czubem
Zobacz także
Czubatka (Parus cristatus) to niezwykła sikora, która na co dzień preferuje dość ciężkie warunki i, co niezwykłe, czuje się wśród nich dobrze. Przede wszystkim jednak zachwyca swoim wyglądem, ponieważ jako jedyna europejska sikora ma w pełni wykształcony czub, który dodatkowo może się składać do tyłu.
Występowanie
Ptaki te występują wyłącznie w Europie, choć nie na całym jej obszarze. Należy wykluczyć takie tereny jak Islandia, Irlandia, południe Wysp Brytyjskich i Portugalii, północ Skandynawii i Rosji, Kaukaz, Włochy i wyspy Morza Śródziemnego. Poza tym czubatka jest osiadła, a w Polsce ma status ochronny, ponieważ liczba par lęgowych znajdujących się na terenie naszego kraju jest raczej umiarkowana.
Charakterystyka
Zarówno samce, jak i samice wyglądają tak samo. Również młode są nie do odróżnienia już od pierwszej jesieni po urodzeniu. Ogólnie czubatki to ptaki naprawdę małe: długość ich ciała nie przekracza 12 cm, a waga – zaledwie 13 g.
Nie trzeba oczywiście dodawać, że najbardziej charakterystyczną cechą u czubatki jest jej ostro zakończony biało-czarny czubek, który kształtem przypomina trójkąt. Warto wspomnieć, że może się on składać, ale i tak zawsze będzie w jakiejś części widoczny. Głowa z szyją są wyraźnie oddzielone kolorystycznie od reszty jej ciała. Zatem białe lico jest obrzeżone czarnymi piórkami. Takiej samej barwy są także podbródek i przód szyi. Co do reszty ciała tego ptaka, to jego wierzch jest szarobrązowy, spód – białawy, a boki są płowoszare. Wrażenie robią też czerwone źrenice.
Śpiew
Gdy czubatki są zaniepokojone, to uparcie powtarzają wibrujący odgłos „gjurr”. Na co dzień jednak samiec praktycznie w ogóle nie śpiewa. Za to w okresie godowym można usłyszeć od niego bardzo delikatną i cichą sekwencję „ci-ci-gjurr” – również wielokrotnie powtarzaną. W rytm tego nawoływania czub na głowie samca podnosi się i opada.
Gniazdowanie
Wybory czubatek są kontrowersyjne i człowiekowi wydają się nieracjonalne. Ptaki te preferują bowiem kilkunastohektarowe suche i stare bory sosnowe lub świerkowe, w głębi których mogą się skryć. Są jedynymi sikorami, i jednymi z nielicznych ptaków, będącymi w stanie przetrwać w panujących tam warunkach. Na tego typu powierzchniach leśnych nie ma przecież zbyt wiele wody, co ma też wpływ na niedobór owadów, i to o każdej porze roku. Mimo wszelkich przeciwności ptaki te potrafią jednak bardzo dobrze sobie poradzić. W Polsce zasiedlają one bory od tych nadmorskich po typowo górskie, gdzie można je znaleźć do wysokości nawet 1400 m n.p.m.
Czubatki wykorzystują do budowy swoich gniazd spróchniałe drzewa, w których drążą dziuple. Znajdują się one nisko nad ziemią (zazwyczaj do 1,5 m) i wykładane są mchem, trawami i porostami, zwieńczane zaś – włosiem i sierścią. Sporadycznie ptaki te wykorzystują też gniazda wiewiórek lub budki lęgowe, ale tylko wtedy, gdy nie będą się one znajdowały zbyt blisko ludzi, co wynika z płochliwości czubatek.
Lęgi
Od kwietnia aż do sierpnia ptaki te wyprowadzają 2 lęgi. Samica może znieść od 5 do nawet 11 jaj, choć średnio jest ich jednak ok. 6–7. Są malutkie, koloru białego i pokryte brązowymi plamkami. Czubatka wysiaduje je sama od momentu złożenia przedostatniego jaja i proces ten trwa ok. 2 tygodnie. W tym czasie samiec znosi jej pokarm. Przez 3 tygodnie pisklęta są zupełnie niesamodzielne i dopiero po upłynięciu tego czasu są zdolne opuścić gniazdo, choć nawet jeszcze wtedy mogą być dokarmiane przez rodziców. Ważne jest, że te niezwykłe sikory preferują samotność i praktycznie cały czas funkcjonują w pojedynkę lub w parach. Warto wspomnieć, że podgatunki czubatki żyjące w północnej Europie w trakcie zimy często przyłączają się jednak do mieszanych stad sikor i żyją w grupie.
Żywienie
Czubatki żerują i na ziemi, i na niższych gałęziach drzew. Za przysmak uznają owady i ich jajeczka, które pieczołowicie wybierają, oraz pająki. Zimą oczywiście ich podstawowym pokarmem są nasiona drzew iglastych, wśród których przebywają, czyli najczęściej świerków i sosen. Czasami zdarza się też tak, że ptaki te łapią owady w locie, choć to nie reguła. Najciekawsze jest jednak to, że czubatki gromadzą pożywienie na zimę – wtedy też wszystko, co schwytają, wciskają w spękania kory na drzewie, w którym mają dziuplę, lub w mech ją pokrywający.
Autor: Dagmara Deska
Bibliografia:
- Kruszewicz A., Ptaki Polski. Encyklopedia ilustrowana, Warszawa 2013, s. 249.
- Mały słownik zoologiczny: ptaki, t. 1, red. P. Busse, Warszawa 1990, s. 98.
- Sokołowski J., Ptaki Polski. Atlas, Warszawa 1988, s. 52–53.
- Svensson L., Ptaki Europy i obszaru śródziemnomorskiego. Przewodnik Collinsa, tłum. D. Graszka-Petrykowski, Warszawa 2013, s. 344–345.
