Farbownik polny – wspólnik rdzy brunatnej, wróg upraw zbożowych

Farbownik polny Farbownik lekarski

Roślina występuje w wielu częściach Polski i w każdym z tych miejsc znana jest pod inną nazwą. Dawniej rozprzestrzeniony w większej części „krzywoszyj polny” ustąpił miejsca międzynarodowemu „farbownikowi polnemu”. Z powodu leczniczych właściwości, przyjęła się również nazwa farbownik lekarski.

Charakterystyka

Ta ciepłolubna roślina wschodzi od wiosny do jesieni. Początkowo pojawiają się małe liścienie, które mocno zwężają się ku dołowi, pokryte wyraźnym, srebrnawym owłosieniem, przez które roślina pod kątem sprawia wrażenie siwo-zielonej. Rośnie w gniazdach, gdzie pojawia się jedna łodyga, bardzo silnie rozgałęziona, trochę kanciasta w budowie. Powyginane falisto liście są bezpośrednio (bezogonkowo) osadzone na łodydze. Charakteryzują się silnie ząbkowanymi brzegami. W ich skrętach znajdują się niewielkie, jasnoniebieskie kwiatki, które przechodzą w biały odcień ku dołowi i różowieją po okresie kwitnienia.

Kwitnienie zaczyna się w maju i kończy we wrześniu, ale co ciekawe najsłabsze jest w czerwcu, gdzie liczba kwiatów gwałtownie spada. Farbownik może być zapylany przez wiele owadów, ale najczęściej wybierają go pszczoły. Jego owocem są rozłupki o pantofelkowym kształcie, szarobrunatne, z widoczną gołym okiem ornamentacją. Jedna roślina może wytworzyć nawet 1200 nasion. Najważniejszą cechą wyróżniającą farbownik na tle innych, podobnych roślin jest bardzo silne owłosienie całej rośliny, także pierścienie kwiatów. Włoski te są krótkie, szczeciniaste i niezwykle kłujące w dotyku.

Występowanie

Roślina pojawia się głównie w zbożach ozimych i jarych, zachwaszcza również kukurydzę i ziemniaki. Jest prawdziwą zmorą dla osób, które usiłują utrzymać ładny, jednolity trawnik. Najczęściej pojawia się na stanowiskach o nieco kwaśnym odczynie, chociaż nie ma dużych wymagań co do poziomu kwaśności gleb. Farbownik jest jedną z najbardziej charakterystycznych roślin wskaźnikowych dla ziem lekkich. Nie uda nam się odnaleźć go w górach i na wyżynach, ponieważ bardzo szybko rozprzestrzenia się i rozwija tylko na terenach nizinnych.

Szkodliwość

Mimo tego, że nie ma dokładnych, oficjalnych opracowań dotyczących pięcioprocentowych progów szkodliwości, farbownik polny jest traktowany jako szkodliwy i uciążliwy chwast. W znacznym stopniu utrudnia zbiór zbóż, co może obniżać ich plon. Niebezpieczny zwłaszcza w życie, ponieważ jest bezpośrednim żywicielem rdzy brunatnej żyta, która może rozprzestrzenić się na cały obszar plantacji. Pozostawiona na ścierniskach, pobiera bardzo dużo wody, prowadząc do przesuszenia gleby.          

Zwalczanie

Dokładne oglądanie i kontrolowanie materiału siewnego jest jednym ze sposobów na zapobieganie wystąpienia farbownika polnego, którego nasiona mogą zawieruszyć się w ziarnie przygotowanym do wysiewu. Roślina dość szybko się rozmnaża, dlatego już obecność kilku nasion wystarczy do zajęcia całej plantacji. Z innych sposobów naturalnych, używanych do zwalczania farbownika, może wziąć pod uwagę kilkukrotne bronowanie.

W przypadku bardzo intensywnego zachwaszczenia uprawy trzeba zdecydować się na oprysk chemiczny. Na początkowe fazy rozwoju roślin najlepsza będą metrybuzyna i fenmedifam w dawkach odpowiednio 350 i 960 gram na powierzchnię hektara. Dobrze działającym herbicydem w tym przypadku jest też pendimetalina, której dawka jest związana z poziomem ciężkości gleby. Preparat ten nie daje najlepszych efektów na glebach lekkich, gdzie sprawdza się petoksamid ( maksymalnie 1200 gram na hektar).

Wykorzystanie

Kwiaty i młode liście farbownika znajdują zastosowanie w kuchni, gdzie często zostają wykorzystywane, głównie jako podstawa sałatek warzywnych i jadalne elementy dekoracyjne.  Kwiaty są miododajne, a miód mieszany z dodatkiem z ich nektaru jest bardzo smaczny, dlatego obecność farbowników lekarskich w pobliżu pasiek jest bardzo pożądana.

W medycynie farbownika używa się niezwykle rzadko, chociaż wywar z korzenia działa wykrztuśnie i może być składnikiem syropów na kaszel. Pity przed posiłkiem wspomaga przemianę materii. Z korzenia od wieków uzyskuje się naturalny, mocno czerwony barwnik, który był wykorzystywany do nadawania koloru farbom, tkaninom i jajkom wielkanocnym. Z tego zastosowania farbownik zaczerpnął jedną ze swoich nazw.  

 

Autor: Katarzyna Kaźmierczak

Bibliografia:

Czubiński T., Paradowski A., „Atlas chwastów dla praktyków”, PWR, Poznań 2014 r., s. 111

Bremness L., „Wielka księga ziół”, wyd. Wiedza i Życie, Warszawa 1991 r., s. 275

Hołubowicz-Kliza G., „Rolniczy atlas chwastów”, IUNG-PIB, Puławy 2011 r., s. 148

Paradowski A., „Atlas chwastów”, wyd. Plantpress, Kraków 2013 r., s. 46

 

ROŚLINY WCALE NIE TAKIE ZNANE! SPRAWDŹ SIĘ W NIECODZIENNYCH PYTANIACH

[1/10] Które drzewo w średniowiecznej Europie było czczone jako symbol boga piorunów?

Dodaj komentarz

Rynek Rolny to pierwszy profesjonalny branżowy portal rolniczy z giełdą rolną. Darmowe ogłoszenia rolnicze i aktualne ceny produktów rolnych. Sprzedawaj i Kupuj z nami!

Sulejkowska 56/58 lok 215
04-157 Warszawa, Polska

Email: kontakt [małpa] rynek-rolny.pl

Newsletter

Fundusze Europejskie – dla rozwoju innowacyjnej gospodarki