Gągoł - ptak wyróżniający się złotymi tęczówkami i dźwięcznym świstem skrzydeł
Zobacz także
Gągoł (Bucephala clangula) to gatunek z grupy traczy z rodziny kaczkowatych, który należy do ptaków potencjalnie zagrożonych wyginięciem. Z tego też powodu jest on obecnie objęty w Polsce ochroną ścisłą i wymaga ochrony czynnej. A jest to osobnik wart wysiłków, ponieważ posiada wyjątkowe znaki rozpoznawcze – wyróżniają go przede wszystkim złote tęczówki oraz donośny i niezwykle dźwięczny świst skrzydeł, który słychać nawet z daleka.
Występowanie
Tracz ten występuje tam, gdzie sięgają tereny umiarkowanej strefy klimatycznej. Zatem spotkać go można właśnie na takich obszarach w środkowej czy północnej Europie oraz Azji i Ameryce Północnej. W Polsce z kolei zasiedla bardzo nielicznie północ i zachód. Obecnie obserwuje się u nas zaledwie ok. 1000 par. Interesujące jest to, że w trakcie wędrówek pojawiają się w Polsce – na wybrzeżu i w ujściach największych rzek – wielkie stada przylatujące z północy i tutaj zimujące. Z kolei populacje na co dzień przebywające u nas w okresie od września do listopada przelatują do krajów śródziemnomorskich i nad Morze Czarne i wracają już nawet w lutym, ale najczęściej jednak – w kwietniu.
Charakterystyka
Samce gągoła są zazwyczaj większe od samic. Niemniej jednak waga dorosłych osobników waha się w granicach od 800 g do ok. 1 kg. Przy tym wszystkim zaś ich wymiary są mniejsze niż kaczki domowej, zatem ich długość ciała wynosi ok. 50 cm, a rozpiętość skrzydeł – do 80 cm. Ptaki te mają też dosyć duże głowy z wysokimi czołami, co kontrastuje z raczej małymi i krótkimi dziobami. Samice mają brązowe lub rdzawe głowy i szarą pierś, zaś na ich szyi widoczna jest biała obrączka. Wydają z siebie wyraźny dźwięk „karr”. Samce z kolei w porze godowej są czarno-białe, przy czym czarna głowa kontrastująca z białymi szyją i piersią połyskuje także na zielono. Charakterystyczne są również białe plamy na policzkach przy nasadzie dzioba oraz złote oczy. Oprócz tego u dorosłego samca skrajne lotki dłoniowe kształtują się na tyle charakterystycznie, że to właśnie one wydają głośny świst typowy dla lecącego gągoła. Głos samca brzmi jak chrapliwe „kri-koj”.
Zarówno młode, jak i samiec w okresie spoczynkowym są bardzo podobni do samic.
Gniazdowanie
Gągoły są dosyć płochliwe i mało towarzyskie, stąd też unikają otwartych wybrzeży. Najchętniej z kolei zasiedlają lasy nad przejrzystymi jeziorami oraz te nad wolno płynącymi rzekami i na morskich wyspach. Najczęściej spotyka się je w parach albo w małych grupach, choć wychowaniem piskląt samice zajmują się samotnie. To one również wynajdują w starych drzewach sporych rozmiarów dziuple, często po dzięciole czarnym, w których zakładają gniazda wyściełane ich własnym puchem. Co ciekawe, takie kryjówki mogą się znaleźć na wysokości nawet 20 m (!). Samice często korzystają także ze skrzynek lęgowych. Bywa też tak, że miejsc lęgowych jest na tyle mało, że w jednym gnieździe znajdują się zniesienia pochodzące od dwóch samic.
Rozmnażanie
Wczesną wiosną gągoły przystępują do toków. Samce odrzucają wtedy głowę na plecy, po czym wyciągają szyję wraz z dziobem skierowanym do góry, a czasami mogą też przy tym wszystkim rozbryzgiwać wodę nogami. Wydają wtedy z siebie odgłos brzmiący jak ściśnięte „bi-biiik”, któremu towarzyszy niskie i suche „druudrrir”. Do zapłodnienia najczęściej dochodzi w wodzie, gdy samica jest mocno zanurzona. Następnie przenosi się ona do wybranej dziupli, gdzie od kwietnia do połowy maja składa zazwyczaj 8–10 niebieskozielonych jaj (czasami też 5 czy 13), które wysiaduje wytrwale około miesiąc. Wychowaniem młodych zajmuje się sama, choć w początkowym okresie samiec krąży wokół gniazda.
czytaj dalej...
