Zachęcamy do uprawy czosnku niedźwiedziego - aromatycznej i zdrowej przyprawy

Kwitnący czosnek niedźwiedzi Czosnek niedźwiedzi

Czosnek niedźwiedzi (Allium ursinum) od lat znany jest jako roślina przyprawowa i lecznicza. Obecnie coraz częściej stanowi również pachnącą ozdobę rabat w wielu ogrodach. Nazwę swoją prawdopodobnie wziął od germańskich wierzeń, zgodnie z którymi niedźwiedzie wybudzone z zimowego snu opuszczały swoje gawry i konsumowały jego liście, by usunąć z organizmu toksyny oraz wzmocnić siły. Zwany jest czasem dzikim czosnkiem, choć może być to mylące, gdyż mianem tym w niektórych częściach Polski także określa się czosnek winnicowy, czosnek zielonawy czy nawet tobołki polne. Od 2004 r. znajduje się pod częściową ochroną gatunkową, jak również widnieje w polskiej czerwonej księdze roślin.

Opis botaniczny

Czosnek niedźwiedzi jest zimotrwałą byliną naturalnie występującą w naszym kraju. Wybiera cieniste lub półcieniste stanowiska w lasach mieszanych, buczynach i zaroślach, tworząc malownicze łany. Zanim zakwitnie, pokrojem bardzo przypomina konwalie lub zimowity jesienne, które są silnie trujące. Jeśli jednak spacerując po lesie, wyczujemy przyjemny czosnkowy aromat, bądźmy pewni, że to właśnie z nim mamy do czynienia. Późną wiosną (maj – czerwiec) wytwarza białe 6-płatkowe kwiaty wyglądem przypominające gwiazdki, zebrane w kwiatostany, wsparte na kanciastej łodydze. Zielone liście są jajowato-lancetowate, płaskie i długoogonkowe. Pod powierzchnią gleby kryje się podłużna cebula, długości 1,5–6 cm, otoczona gładką, jasną błoną. Czasem zdarza się, że przy głównej cebuli formują się młode boczne cebulki.

Właściwości lecznicze i wykorzystanie

Jadalne są zarówno kwiaty, jak i liście, lecz głównie to właśnie liście stanowią materiał zielarski i przyprawowy. Zrywa się je przed kwitnieniem, by zbytnio nie utraciły wartości leczniczych i smakowych (później stają się włókniste i niesmaczne). Czosnek niedźwiedzi zawiera olejki eteryczne, dzięki którym posiada właściwości bakteriobójcze, przeciwwirusowe i antyseptyczne. Ponadto wzmaga apetyt i poprawia pracę układu pokarmowego. Zawiera również wiele złożonych związków siarkowych, enzymów, które powodują usuwanie z organizmu wszelkich substancji toksycznych, m.in. metali ciężkich i pestycydów. Jakby tego było mało, bogaty jest w selen oraz witaminy C, E i A (w większej ilości niż w czosnku pospolitym). Najczęściej w leczeniu ziołowym stosuje się napary lub soki.

Świeże liście czosnku niedźwiedziego są doskonałym dodatkiem do wielu potraw, m.in. sałatek, kanapek i innych przekąsek. Suszone stanowią wspaniałą, aromatyczną przyprawę, wzbogacającą dania, przy tym łagodną dla żołądka.

Uprawa

Czosnek niedźwiedzi najlepiej rośnie na glebie żyznej, próchnicznej, umiarkowanie wilgotnej o odczynie zbliżonym do obojętnego lub lekko zasadowym. Nie zaleca się sadzenia go na glebie podmokłej, gdyż jego cebule narażone są wtedy na gnicie. Do uprawy nadają się miejsca cieniste lub półcieniste, najlepiej pod koronami drzew. Warto w ogrodzie pozostawić dużo wolnej przestrzeni, ponieważ w następnym roku po przekwitnięciu nasiona rozsiane przez owady wykiełkują i dadzą kolejne rośliny (jest dość ekspansywny). Czosnek niedźwiedzi możemy uprawiać również w pojemnikach na balkonie lub tarasie. Jest rośliną całkowicie mrozoodporną (geofit), najczęściej rozmnażaną z cebul. Materiał sadzeniowy (cebule) pozyskiwać możemy wyłącznie z upraw, czosnek jest pod częściową ochroną. Na stanowiskach naturalnych możemy zbierać wyłącznie nasiona (z dojrzałych owocostanów). Nasiona przez 4 tygodnie przechowujemy w worku foliowym z wilgotnym piaskiem w cieniu, w temperaturze 20–25°C, a następnie na kolejne 4 tygodnie całość wkładamy do lodówki (0–4°C).

Czosnek niedźwiedzi sadzimy lub siejemy najczęściej wczesną jesienią w rozstawie 30 x 30 cm na głębokości do 7–10 cm (tak by cebulki lub nasiona przykryte były 2-centymetrową warstwą gleby), w skrzynkach można nieznacznie gęściej. Wiosną, po wyrośnięciu, gęsto rosnące rośliny przerzedzamy, by zbytnio na siebie nie zachodziły.

Pielęgnacja

Czosnek niedźwiedzi należy podlewać z umiarem. Intensywniejszego nawadniania potrzebuje w okresach suszy, w upalne wiosny i lata lub uprawiany w doniczkach (ziemia wtedy szybciej traci wodę). Nie powinniśmy doprowadzać do zalewania stanowiska, aby cebule nie zagniły.

Warto także rośliny zasilać wieloskładnikowym nawozem, doglebowo. Rabatę w sierpniu możemy oczyszczać z pożółkłych liści, a następnie wykopywać cebulki i rozsadzać je. Jesienią korzystnym dla rozwoju zabiegiem jest ściółkowanie kompostem i odkwaszonym torfem. Zasilanie roślin po ścinaniu liści lub przesadzaniu może przyspieszyć ich odrastanie wiosną. Czosnek uprawiany w pojemniku powinniśmy częściej nawozić.

 

Autor: Joanna Żołnierkiewicz, inż. ogrodnictwa

Bibliografia:

Błażewicz-Woźniak M., Kęsik T., Michowska A.E. 2011. Flowering of bear Garlic (Allium ursinum L.) cultivated in the field at varied nitrogen nutrition and mulching. Acta Sci. Pol., Hortorum Cultus 10(3): 133-144

Chinery M., „Zwierzęta i rośliny Europy”, Muza SA, Warszawa 1993 r., s.388

Czikow P., Łaptiew J., „Rośliny lecznicze i bogate w witaminy”, PWRiL, Warszawa 1983 r., s. 90–91

McVicar J., „Księga ziół”, Solis, Warszawa 2006 r., s. 124

Podczaska A., „Pielęgnacja i zbiór ziół”, [w:] „Działkowiec” nr 7/2009 r., s. 64

Sobolewska D., Podolak I., Makowska-Wąs J. 2013. Allium ursinum: botanical, phytochemical and pharmacological overview. Phytochem Rev.

Syga P., „Leśny kuzyn czosnku”, [w:] „Kwietnik” nr 5/2007 r., s. 64

CZOSNEK NIE TAKI STRASZNY! SPRAWDŹ, ILE O NIM WIESZ [QUIZ]

[1/13] Czy to prawda, że ze względu na swoje właściwości bakteriobójcze, czosnek bywa skuteczniejszy niż syntetyczne antybiotyki?

Dodaj komentarz

Rynek Rolny to pierwszy profesjonalny branżowy portal rolniczy z giełdą rolną. Darmowe ogłoszenia rolnicze i aktualne ceny produktów rolnych. Sprzedawaj i Kupuj z nami!

Sulejkowska 56/58 lok 215
04-157 Warszawa, Polska

Email: kontakt [małpa] rynek-rolny.pl

Newsletter

Fundusze Europejskie – dla rozwoju innowacyjnej gospodarki