Chwasty dwuliścienne

Ciekawe porady, wskazówki, artykuły, informacje, opinie, komentarze i zdjęcia związane z tematem: Chwasty dwuliścienne

Chwasty
Jak rozpoznać i zwalczyć rumian polny? Odpowiadamy!

Rumian polny (Anthemis arvensis L.) to pospolity kwiat z rodziny astrowatych, często mylony z rumiankiem pospolitym i rumianem szlachetnym. Jest rośliną jednoroczną, jarą i ozimą. Występuje w Europie, Azji i północnej Afryce. W Polsce porasta pospolicie niziny, ścierniska, pagórki i góry po pasmo rygla dolnego. Rośnie na nieużytkach, miedzach, przy drogach. Preferuje gleby zawierające azot, lekkie, piaszczyste, gliniaste, o niskiej zawartości wapnia.

Rośliny lecznicze
Lnica pospolita – chrońmy bydło przed lwimi paszczami!

W pełni lata, na łąkach pojawiają się potężne, żółte lwie paszcze. Nazwa gatunkowa tej znanej i dekoracyjnej rośliny to lnica pospolita (Linaria vulgaris). Potocznie znana jest także jako pantofelki Matki Boskiej, nietupa, nocne ziele, lnianka lub ziele urynowe. Łacińska nazwa Linaria nawiązuje, ze względu na podobieństwo liści, do lnu.

Rośliny lecznicze
Portulaka pospolita – charakterystyka, zwalczanie i zastosowanie

W Polsce portulaka pospolita pojawiła się dopiero w XVIII wieku. Przywędrowała do nas z Azji, gdzie dawniej była często uprawiana jako roślina lecznicza i dietetyczna. Traktujemy ją jako bardzo uciążliwy chwast pól, łąk i ogrodów, nie zdając sobie sprawy z tego, że portulaka pospolita jest niezwykle wartościowym źródłem witamin i dobroczynnych składników odżywczych.

Chwasty
Jasnota różowa – niepozorna, ale trująca dla bydła roślina!

Jasnota różowa jest niewielką rośliną, pokrywającą się latem i jesienią drobnymi, różowymi kwiatkami. Znana jest także pod nazwami: jasnota otulona, jasnota mniejsza i ziele maciczne. Nazwa gatunkowa – Lamium – pochodzi od greckiego słowa „lamos”, które oznacza paszczę, prawdopodobnie w nawiązaniu do kształtu korony.

Rośliny lecznicze
Niech nie zwiedzie nas stulisz lekarski – niebezpieczny chwast!

Obecnie ta dosyć wysoka roślina pojawia się na polach coraz rzadziej. I chociaż szkoda, że stopniowo ginie – jest efektowną ozdobą łąk i pól, nie jest to do końca zła wiadomość. Stulisz lekarski zawiera bowiem bardzo silnie trujące substancje, przez co może być niebezpieczny. Najwięcej toksyn znajduje się w jego nasionach, które mogą dostawać się do wypieków poprzez zanieczyszczoną mąkę.

Rośliny lecznicze
Ślaz zaniedbany – niechciany gość sadów i ogrodów

Ślaz zaniedbany zdobi swoimi jasnoróżowymi kwiatkami trawniki, ugory, odłogi, komposty, miejsca ruderalne i przydroża. Jest bliskim krewnym ślazu dzikiego ‒ rośliny leczniczej – i tak jak on ma właściwości kojące i przeciwzapalne. W Polsce pospolicie występuje na niżu i w niższych partiach gór. Preferuje gleby gliniaste, piaszczyste, przepuszczalne, bogate w azot oraz stanowiska ciepłe, nasłonecznione. Zachwaszcza głównie ogrody, sady, warzywa okopowe, a także ścierniska

Chwasty
Rzodkiew świrzepa – dzika forma rzodkwi zwyczajnej, zachwaszczająca uprawy

Rzodkiew świrzepa jest jednoroczną rośliną jarą, prawdopodobnie dziką formą rzodkwi zwyczajnej – rośliny uprawnej. W polskiej florze to gatunek zawleczony, który obecnie rośnie pospolicie na całym niżu, na terenach podgórskich po rygiel dolny, na polach, na siedliskach ruderalnych i w ogrodach. Występuje na wszystkich rodzajach gleby, ale preferuje te lekkie, piaszczyste, suche, lessowe, lekko kwaśne, gliniaste lub mało żyzne, słabo uprawiane.

Chwasty
Maruna bezwonna – z pozoru rumianek, a naprawdę uporczywy chwast

Roślina pokrojem tak bardzo przypomina pospolity rumianek, że nazywa się ją czasami rumiankiem bezwonnym. Faktycznie, oba chwasty są bardzo podobne – jedyną różnicą między nimi jest to, że maruna nie wydziela zapachu. Co więcej, w przeciwieństwie do rumianów i rumianków, maruna bezwonna jest zwykłym chwastem – nie wykazuje żadnych wartości leczniczych.

Chwasty
Natrętne tobołki polne. Podpowiadamy, jak wygrać z tym chwastem

Ten jednoroczny chwast rozwija się na tyle szybko, że w ciągu jednego sezonu może wykształcić kilka pokoleń. Z tego względu rozprzestrzenia się w błyskawicznym tempie. Próba wytępienia tobołków polnych z uprawy lub pastwiska to długotrwały i nieustannie wymagający uwagi proces.

Chwasty
Jasnota purpurowa – uciążliwy w zwalczaniu chwast

Jasnota purpurowa wyglądem przypomina pokrzywę. Kontakt z nią jest jednak bezpieczny, bo jej liście i łodygi nie są pokryte parzącymi włoskami. Mimo swojego ładnego wyglądu, jest usilnie wytępiana z pól, łąk i pastwisk, ponieważ jako pospolity chwast stanowi dość silną konkurencję dla roślin uprawnych.

Rośliny lecznicze
Jak zwalczyć żółtlicę drobnokwiatową? Podpowiadamy!

Genetycznie pochodzi z Peru, gdzie była typową rośliną porastającą Andy. Dopiero w XVIII wieku sprowadzono żółtlicę drobnokwiatową do Europy, mając na względzie wyłącznie jej łady pokrój. Początkowo była tylko atrakcyjnym eksponatem w ogrodach botanicznych w Madrycie i Paryżu, obecnie możemy ją zobaczyć na niemal każdym polu i w ogrodzie warzywnym. Wystarczyło jej kilkadziesiąt lat, żeby rozprzestrzenić się po kontynencie i stać się bardzo pospolitym, uciążliwym

Rośliny lecznicze
Komosa biała kiedyś ratowała od głodu, dziś jest niepożądanym chwastem

Komosa biała to popularny chwast, znany jako lebioda, kamosa lub łaboda, który w Europie był uprawiany od czasów prehistorycznych aż do XVIII w. Obecnie o jej walorach smakowych i możliwości zastosowania w kuchni praktycznie zapomniano, mimo że jeszcze kilkadziesiąt lat temu chętnie zajadano młode liście i nasiona. Roślinę ceniono zwłaszcza w przednówku i w okresach długotrwałych braków żywności, na przykład podczas I i II wojny światowej. Wówczas komosa była zbierana i

Chwasty
Psianka czarna, czyli czarcie jagody. Czym sobie zasłużyła na taką nazwę?

W niektórych krajach psianka czarna jest hodowana dla jadalnych, czarnych jagód. Pozostałe części rośliny są jednak silnie trujące, więc w Polsce traktuje się ją jako bardzo niebezpieczną roślinę. Jest to również bardzo uciążliwy chwast, szczególnie trudny do zwalczenia zwłaszcza na plantacjach buraków, chociaż w dużym natężeniu może występować również w innych uprawach polowych, zarówno łanowych, jak i szerokorzędowych.

Rośliny lecznicze
Przymiotno kanadyjskie okrywa szarawym puchem pola i uprawy szerokorzędowe

Latem na łąkach i polach pojawia się wysoka roślina, która po przekwitnięciu jest gęsto oprószona białym puchem kielichowym. Mowa tu o pospolitym przymiotnie kanadyjskim. Dawna nazwa rodzajowa tej rośliny Erigeron canadensis, pochodzi od greckich słów „eri” ‒ wcześniej i „geron” – starzec; i jest zapewne nawiązaniem do brudnobiałego puchu przypominającego włosy starszych ludzi. W polskim nazewnictwie ludowym występowały podobne skojarzenie do tych starożytnych. R

Chwasty
Niepozorna rogownica pospolita – nieszkodliwy chwast użytków zielonych

Ze wszystkich rogownic ta pospolita wydaje się najłatwiejsza do rozpoznania. Wyróżnia się szarozieloną barwą liści i gęstym owłosieniem wszystkich części. Coraz rzadziej traktuje się rogownicę pospolitą jak uciążliwy chwast pól i ogrodów, staje się obecnie raczej wyjątkowo ładną rośliną ozdobną łąk i pól.

Chwasty
Niegroźny sporek polny – opis, występowanie i zwalczanie

Ta niewielka, ładnie wyglądająca roślina jest pospolitym chwastem. Ostatnio coraz rzadziej występuje w dużym natężeniu, dlatego nie traktuje jej się już jako uporczywego, niechcianego gościa upraw, a raczej za atrakcyjną ozdobę łąk i pól.

Rośliny lecznicze
Bylica pospolita – zuchwały i długotrwały wróg naszych pól

Obecnie bylica pospolita bywa wykorzystywana jako przyprawa do mięs i wartościowa roślina zielarska. Prasłowianie używali jej jednak zgoła inaczej – była niezbędna do odprawiania czarów. Używana głównie w obrzędach sobótkowych, palona lub suszona, miała za zadanie ochraniać rodzinę przed zakusami szatana.

Rośliny lecznicze
Podagrycznik pospolity – okazały chwast sadów i ogrodów

Podagrycznik pospolity to popularna roślina, którą spotkał chyba każdy z nas. Ma bardzo charakterystyczny pokrój, zwłaszcza baldach złożony z drobnych, białych kwiatuszków wyróżnia go spośród innych roślin łąk i pól. Porasta głównie nieużytki, lasy i łąki, ale pojawia się również w sadach i ogrodach, gdzie może być szkodliwym dla plonu chwastem.

Rośliny lecznicze
Nostrzyk żółty – chwast zaniedbanych pastwisk

Rośliny rodzaju nostrzyków obejmują około 20 gatunków z rodziny motylkowatych. Prawie każdy z nich charakteryzuje się jakimiś właściwościami leczniczymi, a najszersze zastosowanie w medycynie ludowej i oficjalnej odnalazł nostrzyk żółty. Obecnie jego populacja stale się zmniejsza, ale jeszcze jakiś czas temu stanowił poważny problem dla rolników – wyplenienie go z uprawy nie należy do najprostszych.

Rośliny lecznicze
Pokrzywy zwyczajnej dwa oblicza: zioło i uciążliwy chwast w jednym

Pewnie każdy z nas, jako dziecko, miał do czynienia z pokrzywą zwyczajną i prawdopodobnie od tego pierwszego spotkania zaczął jej unikać. A to wszystko z powodu niewielkich, piekących i swędzących bąbli, które pojawiają się na skórze po nawet najmniejszym kontakcie jej parzących włosków ze skórą. Jednak stronienie od pokrzywy to błąd – jej ziele zawiera tak dużo dobroczynnych substancji, że może zastąpić niejeden lek.

Rośliny lecznicze
Gwiazdnica pospolita – uporczywy chwast terenów wilgotnych

Gwiazdnica pospolita jest jednym z najniższych chwastów w naszej florze. Jej drobne liście i białe kwiaty niczym kobierzec spowijają ziemię. Ponadto gwiazdnica jest gatunkiem kosmopolitycznym, występuje niemal na całym świecie. W Polsce rośnie pospolicie na nizinach, pogórzu, a nawet w górach po piętro subalpejskie. Porasta miejsca ruderalne, pola, przydroża, hale, łąki, ogrody, winnice i zbocza.

Rośliny lecznicze
Przytulia czepna – opis, występowanie, szkodliwość, zwalczanie i właściwości

Wysokość przytulii czepnej jest bardzo zróżnicowana – waha się od 30 centymetrów do nawet 2 metrów. Wynika to z tego, że roślina rośnie szczególnie szybko tylko wtedy, jeśli może swoimi pędami otulić jakąś roślinę wspierającą i, czepiając się jej, wspiąć się naprawdę wysoko. W taki sposób przytulia czepna często zadusza swoją podporę, odcinając ją od promieni słonecznych i konkurując z nią o wodę i składniki mineralne.

Chwasty
Mlecz zwyczajny – powszechny, wiosenny chwast. Sprawdź, jak go wytępić

Mlecz zwyczajny znany jest przede wszystkim jako pospolity chwast. Kiedyś traktowany był jednak jako roślina jadalna o łagodnym i przyjemnym smaku. Uprawiano go w średniowieczu, nie tylko do celów spożywczych, lecz także leczniczych. Jego nazwy zwyczajowe wiążą się z dawnym zastosowaniem: mlecz warzywny, łoczyga warzywna i mlecz kapustny. Mlecz porasta pola, przydroża, miejsca ruderalne, rowy i nieużytki. Preferuje gleby wilgotne, zasobne w azot i składniki pokarmowe, próchnicze

Rośliny lecznicze
Nawłoć kanadyjska – jesienią, kwietnym kobiercem spowija pola i ugory

Nawłoć kanadyjska przepięknie zakwita późnym latem i sprawia, że na ugorach i polach robi się żółto. Potocznie zwana jest polską mimozą i zgodnie z tym, co pisał Tuwim, a później śpiewał Czesław Niemen, to właśnie nawłocią jesień się zaczyna. Nawłoć kanadyjska to jedna z najstarszych bylin ozdobnych, która przybyła do Europy w połowie XIX w. z Ameryki Północnej, dokładnie z północnej części Stanów Zjednoczonych i Kanady. Dawniej uprawiano ją w ogrodach i doc

Chwasty
Szczaw kędzierzawy – niepożądany gość w uprawach

Ta wieloletnia roślina jest niezwykle plenna, rozmnaża się nie tylko przez nasiona, które mogą zimować w ziemi nawet 25 lat, lecz także przez kłącza. Oprócz tego szczaw kędzierzawy to kuzyn szczawiu zwyczajnego - podstawowego składnika tradycyjnej zupy szczawiowej. Niech to powinowactwo nas nie zwiedzie, ponieważ jest bardzo niebezpiecznym i szkodliwym chwastem.

Rośliny lecznicze
Fiołek polny – niech nie zwiodą nas barwne kwiaty tego chwastu!

W Polsce słowo „fiołek” kojarzy się raczej z jasnofioletowym lub różowym kwiatem doniczkowym. Jest to też jednak oficjalna nazwa popularnych bratków, które często możemy zobaczyć w ogrodach kwiatowych, jako rośliny ozdobne. Ich mniejsza, polna wersja jest natomiast uciążliwym chwastem, który sieje spustoszenie w uprawach zbóż.

Chwasty
Jaskier polny i jego żółte kwiatki wśród zbóż to zły znak dla rolnika!

Urocze, żółte kwiatki jaskra, podobne do kaczeńców, dostrzec możemy na polach, miedzach i ugorach. W Polsce roślina występuje na niżu oraz na pogórzu. Preferuje gleby podmokłe, gliniaste, wapienne i zasobne w składniki mineralne. Najczęściej spotkamy ją w południowej i zachodniej Polsce. Znana jest także pod nazwą jaskier odłogowy. Wystrzegać się jej powinni rolnicy uprawiający zboże ozime oraz len i lucernę na podmokłych gruntach.

Chwasty
Uwaga na szczawika żółtego w kukurydzy! Oto porady, jak go zwalczyć

Mimo tego, że jest po prostu pospolitym chwastem, szczawik żółty często jest wykorzystywany w ogrodach botanicznych. Wchodzi w skład kwiatowych zegarów – jego kwiaty otwierają się dokładnie między 8 a 9 godziną rano. Ma ładny pokrój, zarówno liście, jak i kwiatostan tej drobnej roślinki to bardzo atrakcyjna dekoracja ogrodu.

Chwasty
Niepozorny jaskier ostry zagraża łąkom i pastwiskom

W maju wiele łąk z daleka wygląda jak rozległe, złoto- żółte pole rzepaku. Powodem tego złudzenia jest bardzo silnie rozprzestrzenienie się jaskrów. Ta niewielka, delikatna roślina rozplenia się tak szybko, że w krótkim czasie może zająć nawet bardzo dużą powierzchnię, zagłuszając inne rośliny. Jej obecność na łąkach i pastwiskach jest niepożądana – pomimo swojego ładnego i niepozornego wyglądu, jaskier ostry jest bardzo niebezpiecznym, trującym chwastem.

Chwasty
Jaskier rozłogowy – niepozorny chwast, potrafiący zdominować uprawę

Jaskier rozłogowy (Ranunculus repens L.) to gatunek wieloletniej rośliny należącej do rodziny jaskrowatych. Występuje w Azji, Europie i Afryce Północnej. Został zawleczony także do Ameryki Północnej, Australii i Nowej Zelandii. Inne nazwy to jaskier rozesłany lub jaskier czołgający. Łacińska nazwa rodzajowa Ranunculus oznacza małą żabę i prawdopodobnie jest związana z tym, że większość jaskrów lubi stanowiska wilgotne, nawet bagienne.

Rośliny lecznicze
Dymnica pospolita – trujący chwast upraw i pastwisk

W pradawnej Polsce dym z palonej dymnicy pospolitej miał odstraszać złe duchy i sprowadzać błogosławieństwo. Obecnie jej pojawienie się w uprawie nie jest bynajmniej oznaką darów od losu, a raczej zapowiedzią kłopotów dla rolników i hodowców. Mimo tego, że roślina znalazła szereg zastosowań w medycynie ludowej, z której tradycji czerpią lekarze, kosmetolodzy i zielarze, dymnica jest zawzięcie tępiona, jako uciążliwy chwast.

Chwasty
Uwaga na nawrot polny! Chwast zagraża uprawom żyta i przenżyta

Tę wysoką, obsypaną białymi, drobnymi kwiatkami roślinę możemy często zauważyć w zbożu. Prawdziwe spustoszenie powoduje w życie i pszenżycie, ponieważ dorasta w tym samym tempie i znacznie utrudnia żniwa. Na szczęście istnieje kilka sprawdzonych sposobów na efektywne wyplenienie nawrotu polnego z uprawy.

Chwasty
Cieciorka pstra – przebiegły chwast łąk i pastwisk

Jej kwiaty z daleka mogą wyglądem przypominać zwyczajną koniczynę, chociaż różnią się kolorem – część z nich jest różowa, część biała, a taka różnorodność jest możliwa nawet w jednym kwiatostanie. Ostatnio cieciorka pstra jest hodowana w ogrodach i donicach jako roślina ozdobna, ale jest to naprawdę ekspansywny chwast, który potrafi rozprzestrzeniać się na bardzo duże odległości w niezwykle szybkim tempie.

Chwasty
Chaber łąkowy – szkodliwy chwast pastwisk

Chaber łąkowy to bardzo pospolity chwast, który występuje na całym terenie Polski. Jednak nie zawsze jesteśmy w stanie przypisać go do nazwy – „chaber”, która automatycznie przywodzi nam na myśl popularne, niebieskie chabry bławatki, które często pojawiają się w zbożu.

Rośliny lecznicze
Lulek czarny – uporczywy chwast i dobroczynne zioło zarazem

W Polsce lulek czarny jest popularnym, dość uciążliwym chwastem, ale na obu kontynentach Amerykańskich, w Japonii, Pakistanie i Indiach uznaje się go za wartościową roślinę uprawną. Mimo tego, że lulek czarny jest silnie trujący, ze względu na skład chemiczny jest cennym surowcem w farmakologii i ziołolecznictwie.

Chwasty
Starzec zwyczajny – bieli i zachwaszcza pastwiska. Sprawdź, jak go wyeliminować

Jest to bardzo popularna roślina, która zachwaszcza dużo roślin uprawnych. Najbardziej charakterystyczną częścią rośliny jest biały puch, dzięki któremu nasiona mogą swobodnie unosić się na wietrze, do złudzenia przypominający pospolite „dmuchawce”. Ta oryginalna roślina jest wytrwale zwalczana przez rolników i hodowców, ze względu na to, że stanowi poważne zagrożenie dla upraw. Walka ta jest jednak bardzo wyrównana – starzec zwyczajny jest równie wytrwały i bard

Chwasty
Gryka tatarka – chwast czy roślina uprawna? Odpowiadamy!

Mimo tego, że jej ziarna są jadalne, w Polsce uprawia się raczej inne odmiany gryki. Gryka tatarka natomiast jest bardzo pospolitym chwastem. A szkoda, bo roślina ta, chociaż mniej plenna, jest zdecydowanie bardziej odporna na niesprzyjające warunki atmosferyczne niż gryka zwyczajna.

Chwasty
Dziewanna pospolita – piękny, wysmukły kwiat i niegroźny chwast. Zwalczać, czy uprawiać?

Dziewanna pospolita przykuwa uwagę swoją długą łodygą pokrytą żółtymi kwiatami. Ta piękna roślina zdobi łąki i przydomowe ogródki. W ludowym nazewnictwie znana była także jako: dziwizna, dziewina, dziewana i kuternoga. Z ciekawostek godnych odnotowania, należy wspomnieć, że w mitologii słowiańskiej bogini o imieniu Dziewanna była patronką myśliwych i budzącej się po zimie przyrody.

Chwasty
Wilczomlecz obrotny – trujący i trudny do wytępienia chwast

Ta niewielka, niepozorna roślina jest bardzo niebezpieczna. W jej łodydze znajduje się sok mleczny, który ma bardzo silne właściwości toksyczne. Nawet najmniejszy kontakt skóry z tym białawym płynem może skończyć się rozległymi oparzeniami. Niestety, rozpoznanie wilczomlecza obrotnego nie jest łatwe – w pokroju bardzo przypomina inne, nietoksyczne wilczomlecze, więc o przykrą pomyłkę nietrudno.

Rośliny lecznicze
Cykoria podróżnik niejedno ma oblicze: chwast, warzywo i roślina lecznicza

Cykoria podróżnik (Cichorium intybus) to wieloletnia, ceniona na całym świecie, roślina lecznicza i warzywna, przez niektórych jednak traktowana jako chwast. Swoją nazwę prawdopodobnie zawdzięcza miejscu występowania – rośnie na przydrożach, nasypach kolejowych oraz miedzach i pastwiskach. Jedna z legend głosi, że barwa jej kwiatów pochodzi od łez niebieskookiej dziewczyny tęskniącej za swoim ukochanym. Inne nazwy: podróżnik lekarski, podróżnik błękitny, cykoria dzika,

Rośliny lecznicze
Jak pokonać szczaw tępolistny? Oto metody walki z tym wieloletnim chwastem!

Szczaw tępolistny to rozłożysta roślina z dużymi, imponującymi liśćmi, którą możemy spotkać w zaroślach, wilgotnych lasach, na miedzach, pastwiskach, ugorach, odłogach i skrajach pól. Preferuje gleby wilgotne, zwłaszcza gliniaste, ilaste, świeże, próchnicze, bogate w składniki pokarmowe i azot. Zachwaszcza użytki zielone, a na pola przedostaje się z ich obrzeży i rowów. W ludowym nazewnictwie znany był jako szczaw łąkowy.

Chwasty
Szelężnik większy – trujący chwast, pasożytujący na roślinach uprawnych

Szelężnik większy (Rhinanthus serotinus) to jednoroczna roślina jara występująca pospolicie na nizinach i w niższych partiach gór. Charakteryzuje się drobnymi żółtymi kwiatami o ciekawym kształcie, z krótkim kolcem, który powinien być dla nas ostrzeżeniem, że mamy do czynienia z rośliną niebezpieczną. Szelężnik porasta wilgotne łąki, murawy, przydroża, ugory i nieużytki. Szelężnik preferuje gleby gliniasto-piaszczyste, próchnicze. Zachwaszcza uprawy zbóż na gleba

Chwasty
Lepnica rozdęta – ładny w pokroju i niegroźny chwast

Lepnica rozdęta to niezwykle pospolita w Polsce roślina. Mimo swojego ładnego pokroju, nie jest wykorzystywana jako roślina ozdobna, rośnie wyłącznie dziko, stanowiąc atrakcyjną dekorację łąk i pól. W zasadzie jest chwastem, ale nie stanowi większego problemu w uprawach polowych, ponieważ, w ostatnim czasie, jej populacja znacznie się zmniejszyła.

1 2

Rynek Rolny to pierwszy profesjonalny branżowy portal rolniczy z giełdą rolną. Darmowe ogłoszenia rolnicze i aktualne ceny produktów rolnych. Sprzedawaj i Kupuj z nami!

Sulejkowska 56/58 lok 215
04-157 Warszawa, Polska

Email: kontakt [małpa] rynek-rolny.pl

Newsletter

Fundusze Europejskie – dla rozwoju innowacyjnej gospodarki