Gleby aluwialne – pozostałość po rzekach i morzach. Przedstawiamy ich charakterystykę
Gleby inicjale – grunty słabej jakości. Oto sposoby zagospodarowania!
Zobacz także
Gleby słabo wykształcone ilaste – plastosole
Gleby ilaste pochodzą z procesów erozyjnych ale także pochodzą poprzez zmywanie materiału z litego podłoża ilastego lub gliniastego. Najczęściej występują na zboczach wzniesień, gdzie szczególnie łatwo wierzchnia warstwa może zostać zmyta przez obfity deszcz. Gleby te w typie deluwialnym powstają u podnóża zboczy górskich z nagromadzonego materiału pochodzącego z wyższych poziomów. Czasami może być to naprawdę żyzny teren, najczęściej jednak nie ma wartości rolniczej.
Rankery
Rankery to gleby bezwęglanowe słabo wykształcone, pochodzące ze skał masywnych. Stanowią wyższy poziom rozwoju inicjalnych gleb skalistych. W Polsce zajmują dość znaczne obszary zwłaszcza w Sudetach i Górach Świętokrzyskich a także na Wyżynie Kielecko-Sandomierskiej. Charakteryzują się dość znacznym poziomem próchnicy, który może sięgać nawet 30 centymetrów głębokości i leży bezpośrednio na niezerozowanej skale macierzystej. Gleby te mają już większe wykorzystanie w rolnictwie, sadownictwie i warzywnictwie. Dzielimy je na trzy rodzaje: właściwe, brunatne i bielicowane.
Rankery właściwe to te gleby, u których podstaw leżą granity lub gnejsy. Najczęściej mają kwaśny lub bardzo kwaśny odczyn, ale można doprowadzić je odpowiednim nawożeniem do poziomu około neutralnego. Na niezagospodarowanych najczęściej znajdują się na lasy mieszane, ale na tych częściach, na których próchnica przekracza 50 centymetrów i charakteryzuje się znaczną miąższością, rozwijają się zioła i rośliny łąkowe.
Gleby brunatne są kolejnym stadium rankerów właściwych. Tworzą się na skałach masywnych, bogatych w materiał glinokrzemianowy. Charakteryzują się dużym stopniem zabrudzenia poziomu próchniczego przez okruchy skalne.
Gleby bielicowe wytwarzają się z rankerów właściwych na podłożu ubogim w glikokrzemiany. Szczególnie często występują na wyżynach i podgórzach, gdzie są wykorzystywane jako gleby orne i można je zaliczyć do klas bonitacyjnych V i VI.
Arenosole, czyli gleby słabo wykształcone ze skał luźnych
Ich poziom próchnicy waha się od 15 do 30 centymetrów i zalega bezpośrednio na skale macierzystej, która najczęściej składa się z okruchów niezłączonych żadnym spoiwem. Pod wpływem roślinności leśnej mogą zwiększyć swój poziom próchnicy i zostać zaklasyfikowane jako gleby bielicowe.
Wykorzystanie
W związku z tym, że gleby inicjalne zajmują znaczną część powierzchni naszego kraju, zwłaszcza w części południowej i centralnej, zostają często wykorzystane w celach rolniczych. Klasyfikuje się je najczęściej jako VI – V klasę bonitacyjną, co oznacza, że nie są zbyt żyzne, dlatego najczęściej wykorzystywane są jako pastwiska dla zwierząt gospodarskich i łąki z przeznaczeniem na siano. Odpowiednie, bardzo intensywne nawożenie mineralne sprawia jednak, że zaczynają nadawać się pod uprawę. Przed zagospodarowaniem gleby inicjalnej należy przeprowadzić bardzo dokładną analizę i zbadać odczyn gleby. Może się okazać, że jest bardzo kwaśny i wtedy trzeba kilka razy powtórzyć zabieg wapnowania. Gleby tego typu nie nadają się pod hodowlę bardziej wymagających roślin jak jęczmień, chmiel czy tytoń, ale można uprawiać na nich zboża różnego typu, również mieszankę, rzepak, ziemniaki i buraki.
Największa część gleb inicjalnych zostaje jednak zalesiona i jest to bardzo dobre rozwiązanie. Roślinność leśna powoduje polepszenie stanu gleby i zwiększenie poziomu próchnicy, co może uzdatnić ziemię i zwiększyć jej możliwości uprawne. Jest to jednak dalekosiężny plan, a na jego efekty będziemy musieli czekać setki lat.
Autor: Katarzyna Kaźmierczak
Bibliografia:
Uggla H., „Gleboznawstwo rolnicze”, PWN, Warszawa 1981 r., s. 348-358.
Zawadzki S., „Podstawy gleboznawstwa”, PWRiL, Warszawa 2002 r., s. 126-134.
Zawadzki S. (red.), „Gleboznawstwo”, PWRiL, Warszawa, 1999 r., s. 348-354.
