Choroby grzybowe w rzepaku ozimym Czerń krzyżowych, szara pleśń i kiła kapusty
Bez względu na to, która choroba okaże się najgroźniejsza w danym sezonie wegetacyjnym,
przestrzeganie zasad prawidłowej agrotechniki oraz zwalczanie szkodników z pewnością pomogą
ograniczyć ich negatywne skutki, a w przypadku niektórych z nich, jak na przykład kiły kapusty,
można dodatkowo wybrać do uprawy odmiany odporne lub tolerancyjne na tę chorobę.
Ważną z punktu widzenia znaczenia gospodarczego chorobą grzybową rzepaku ozimego jest czerń
krzyżowych (może spowodowac straty w plonie dochodzące do około 30%). Jest ona powodowana
przez różne gatunki grzybów z rodzaju Alternaria spp., które mogą atakować rośliny przez cały
okres wegetacyjny. Rozwojowi choroby sprzyjają temperatury powyżej 20°C oraz wysoka
wilgotność gleby i powietrza. Infekcji sprzyjają również uszkodzenia mechaniczne oraz
powodowane przez szkodniki, a jej źródłem są resztki pożniwne oraz zainfekowany materiał
siewny. Porażane są wszystkie nadziemne części roślin. Na liściach i łodygach powstają jasne i
ciemne pierścienie, a na łuszczynach – ciemne plamy. Następuje ograniczenie powierzchni
asymilacyjnej liści, przedwczesne dojrzewanie łuszczyn, wykształcenie mniejszych i
zainfekowanych nasion oraz ich osypywanie się. Ograniczenie występowania czerni krzyżowych
następuje poprzez stosowanie prawidłowej agrotechniki, niszczenie resztek pożniwnych i
zaprawianie nasion. Środki przeznaczone do chemicznego zwalczania tej choroby wykorzystywane
są również w przypadku wystąpienia innych chorób grzybowych.
Inną często spotykaną chorobą rzepaku ozimego jest szara pleśń. Podobnie jak czerń krzyżowych,
może ona spowodować straty plonu dochodzące do 30%. Rozwojowi choroby sprzyjają wysoka
wilgotność powietrza oraz umiarkowane temperatury. Źródłem infekcji są porażone resztki
pożniwne roślin. Patogen wywołujący tę chorobę (Botrytis cinerea) poraża wszystkie nadziemne
części roślin (szarobrązowy nalot grzybni) w ciągu całego okresu wegetacyjnego, szczególnie łatwo
infekując rośliny osłabione i uszkodzone mechanicznie, przez szkodniki lub przymrozki. Porażone
części roślin gniją i przedwcześnie zamierają, a wytworzone nasiona są słabo wykształcone.
Przeciwdziałanie szarej pleśni polega głównie na niszczeniu resztek pożniwnych, zwalczaniu
szkodników i unikaniu uszkodzeń mechanicznych roślin. Preparaty chemiczne przeznaczone do
ochrony fungicydowej przeciwko szarej pleśni zwalczają równocześnie inne choroby grzybowe.
Coraz większego znaczenia w ostatnich latach nabiera kiła kapusty. Jest ona nazywana chorobą
„złego płodozmianu”, ponieważ występuje przede wszystkim w rejonach intensywnej uprawy roślin
kapustowatych w uproszczonym płodozmianie i monokulturze. Choroba ta jest wywoływana przez
pasożytniczego pierwotniaka Plasmodiophoria brassicae i poraża wiele gatunków roślin
rolniczych, warzyw i chwastów z rodziny kapustowatych. Jej rozwojowi sprzyjają: niski odczyn
(pH < 6,5) i wysokie uwilgotnienie gleby, ograniczona ilość uprawek pożniwnych i przedsiewnych
oraz wysokie temperatury gleby jesienią. Zarodniki przetrwalnikowe pierwotniaka mogą przetrwać
w glebie nawet przez około 10 lat. W sprzyjających warunkach wydostają się z nich pływki, które
wraz z wodą gruntową przenikają do korzeni napotkanych roślin z rodziny kapustowatych. Na
zakażonych korzeniach rozwijają się różnej wielkości zgrubienia i narośla wypełnione zarodnikami
infekcyjnymi, powodujące upośledzenie prawidłowego działania systemu korzeniowego
(dostarczanie wody i składników pokarmowych do nadziemnej części rośliny). Objawia się to
spowolnieniem lub zahamowaniem wzrostu roślin, przebarwieniem i więdnięciem liści oraz
zamieraniem roślin. Rośliny takie wydają plon gorszy ilościowo i jakościowo lub nie wydają go
wcale.
Kiły kapusty nie można niestety zwalczać chemicznie. Można natomiast ograniczyć jej
występowanie. Najważniejszym elementem walki z tą chorobą jest przestrzeganie zasad
prawidłowego płodozmianu, starannie niszczenie resztek pożniwnych oraz zwalczanie chwastów
kapustowatych. Należy również ograniczyć liczbę zabiegów agrotechnicznych oraz dokładnie
oczyszczać i dezynfekować użyte ciągniki wraz z narzędziami i maszynami rolniczymi. Ponadto
zaleca się podniesienie odczynu gleby oraz uregulowanie stosunków wodnych w glebie. Ważnym
elementem zapobiegania występowaniu tej choroby jest również unikanie wczesnego wysiewu
nasion, tak aby ograniczyć ekspozycję na wysokie temperatury powietrza i gleby. Najprostszym
jednak sposobem przeciwdziałania negatywnym skutkom porażenia rzepaku przez sprawcę kiły
kapusty jest uprawa odmian tolerancyjnych na tę chorobę. Przykładem takiej odmiany jest DK
Platinium. Jest to średniowczesny mieszaniec o bardzo wysokim potencjale plonowania oraz
wysokiej zawartości tłuszczu w nasionach. Wyróżnia się silnym wigorem roślin oraz bardzo dobrą
zimotrwałością, sprawdzoną w polskich warunkach uprawowych. Wysoka odporność na wyleganie oraz na pękanie łuszczyn i osypywanie się nasion to dadatkowe atuty tej odmiany.
Marcin Liszewski
Informacje o autorze:
