Próchnica w glebie – decyduje o jej żyzności. Dowiedz się więcej!
Sprawdzamy odczyn gleby i podpowiadamy sposoby pielęgnacji gruntów
Zobacz także
Wpływ odczynu pH na rośliny uprawne
Zakres tolerancji roślin na odczyn gleby jest bardzo zróżnicowany. Niektóre są bardzo wrażliwe na nawet najmniejsze zmiany poziomu pH, inne najlepiej czują się na terenach zasadowych lub lubią niewielki poziom kwasowości. Na pewno gleby o odczynach skrajnych nie sprzyjają hodowaniu żadnych roślin. Dla większości rośli uprawnych optimum to 6,5-7,2 pH, ale są takie, które mogą normalnie się rozwijać w zupełnie innych warunkach. Na glebach nieco kwaśnych można uprawiać ziemniaki, żyto i pszenżyto – ich dolna granica tolerancji to 4,5. Łubin najlepiej plonuje na glebach bardzo kwaśnych. Kukurydza, buraki i lucerna natomiast lubią bardziej zasadowe środowisko – ich granica górnej tolerancji przekracza 7,2. Najbardziej wrażliwe na jakiekolwiek zmiany i odchylenia od odczynu neutralnego są jęczmień, rzepak i pszenica.
Przyczyną takiego zróżnicowania jest różna zawartość składników mineralnych. Gleby kwaśne nie zawierają węglanu wapnia i innych związków zawierających wapń. Występują w nich głównie wodór oraz glin, który może mieć właściwości toksyczne. Niekorzystna dla roślin jest również duża zawartość żelaza i manganu. W kwaśnym środowisku znacznie obniża się możliwość roślin do pobierania innych składników mineralnych, bez względu na intensywność nawożenia. Jest to też raj dla grzybów, które niezwykle szybko zaczynają się rozwijać, żywiąc się głównie azotem, który przy niskim pH nie ma możliwości związania z innymi pierwiastkami. Zmiana odczynu na zasadowy powinna zapobiec tego typu problemom, ale zmniejsza poziom rozpuszczalności i przyswajalności żelaza, miedzi, cynku, boru i fosforu. Jednak gleby zasadowe i neutralne mają strukturę gruzełkowatą, w przeciwieństwie do tych o niskim poziomie pH. Polepsza to stosunki wodno-powietrzne, gdyż ich taka struktura pozwala na przewiew i swobodne wsiąkanie wody.
Sposoby regulacji odczynu kwasowości
Po zbadaniu odczynu pH gleby musimy podjąć kolejne kroki. W zależności od tego, co chcemy hodować na danym terenie, możemy zmienić poziom kwasowości ziemi. Jeżeli naszym celem jest zakwaszenie do wyboru mamy różnego rodzaju nawozy mineralne, zwłaszcza z dodatkiem siarki. W podobny sposób wpływa rozkładanie kompostu zrobionego z zielonek i resztek roślinnych uprawnych.
Kwaśny odczyn gleby jest jednak w Polsce większym problemem, a wiele działań hodowców i rolników skupione jest wokół odkwaszania. Jest ono konieczne nie tylko w czasie zagospodarowywania ziemi, lecz także należy je przeprowadzić co kilka lat (od 4 do 6 lat), w związku z tym, że w czasie intensywnego użytkowania poziom pH gleby stopniowo się zmniejsza. Najczęściej używanym sposobem na odkwaszenie jest wapnowanie. Zabieg można powtarzać nawet kilka razy na ziemiach ciężkich. Najlepszym terminem wapnowania będzie okres powegetacyjny lub czas tuż przed wysiewem – należy jednak zwrócić uwagę, że nie wszystkie rośliny mogą być sadzone lub wysiewane bezpośrednio po zabiegu nałożenia wapna. W zależności od poziomu pH poziom potrzebnego wapna waha się od 380 do 1670 kilogramów wapna węglanowego na hektar. Wapnowanie tego typu nie tylko pomaga zmniejszyć odczyn, ale również neutralizuje glin, którego obecność w ziemi jest bardzo niebezpieczna.
Kolejnym sposobem, nieco niekonwencjonalnym, na odkwaszenie może być wprowadzenie wapna z cukrowni. Wapno defekacyjne powstaje w procesie przetwarzania buraków cukrowych, jako odpad. Nawóz ten zawiera około 30% tlenku wapnia, dodatkowo również magnez, fosfor, azot i miedź, które poprawiają ogólną kondycję i wydajność gleby. Jest to zdecydowanie bardziej ekologiczny sposób odkwaszania, a struktura wapna defekacyjnego sprzyja mieszaniu się z ziemią. Dodatkową zaletą jest to, że tlenek wapnia jest bardzo łatwo przyswajalny przez rośliny. Dawki wapna defekacyjnego są bardzo duże, co znacznie zwiększa koszty. Na powierzchnię jednego hektara lekko kwaśnej gleby potrzebujemy około 3 ton. W przypadku ciężkiej i bardzo kwaśnej ziemi jest to już aż 20 ton.
Autor: Katarzyna Kaźmierczak
Bibliografia:
Hillel D., „Gleba w środowisku”, PWN, Warszawa 2012 r., s. 152-154.
Uggla H., „Gleboznawstwo rolnicze”, PWN, Warszawa 1981 r., s. 224-231.
Zawadzki S., „Podstawy gleboznawstwa”, PWRiL, Warszawa 2002 r., s. 96-99.
Zawadzki S. (red.), „Gleboznawstwo”, PWRiL, Warszawa 1999 r., s. 220-227.
„Odczyn na styk” [w:] „Tygodnik rolniczy”, nr 27/2011 r., s. 23-24.
„Ureguluj odczyn gleby” [w:] „Tygodnik rolniczy”, nr 28/2010 r., s. 24-25
„Wapno z cukrowni?” [w:] „Tygodnik rolniczy”, nr 12/2011 r., s. 28-29
