Słodyszek rzepakowy i szkodniki łuszczynowe
Rzepak jest rośliną, która wymaga intensywnej i pełnej ochrony przed agrofagami. Straty w plonie
spowodowane żerowaniem owadów mogą prowadzić do znacznego obniżenia potencjału
plonowania. Osłabione i uszkodzone przez szkodniki rośliny łatwo ulegają infekcjom
powodowanym przez inne patogeny. W tej uprawie niezwykle istotna jest efektywna ochrona
insektycydowa.
Jednym z najgroźniejszych szkodników żerujących wiosną na roślinach rzepaku ozimego jest
słodyszek rzepakowy. Może on powodować straty plonu dochodzące w skrajnych przypadkach
nawet do 80%. Występuje powszechnie na terenie całej Polski, ale największe szkody wyrządza w
południowej części kraju. Termin nalotu szkodnika rozpoczyna się od połowy marca do końca
kwietnia. Najbardziej niebezpiecznym okresem jest faza rozwoju pąków kwiatowych (BBCH 51-
57). W pełni kwitnienia straty nie są już tak znaczące, ponieważ w korzystnych warunkach
pogodowych rośliny rzepaku mogą kompensować powstałe uszkodzenia. Wysokie straty są również
obserwowane jeżeli po nalocie słodyszka nastąpi znaczne obniżenie temperatury powietrza –
wówczas przedłuża on swoje żerowanie, a uszkodzone rośliny wolniej się regenerują. Chrząszcze o
długości 1,5-2,5 mm przegryzają pąki, aby dostać się do pyłku i niszczą organy generatywne
kwiatów. Zaatakowane pąki żółkną, usychają i odpadają. Ich położenie jest nieregularne, tak samo
jak w późniejszym okresie kształt kwiatostanu oraz rozmieszczenie łuszczyn na roślinie.
Zapobieganie znaczącym stratom powodowanym przez słodyszka rzepakowego polega przede
wszystkim na zapewnieniu odpowiedniej izolacji przestrzennej oraz czasowej plantacji gatunków
kapustowatych, skutecznym zwalczaniu chwastów kapustowatych i samosiewów rzepaku oraz
zrównoważonym nawożeniu. W obliczu spodziewanej dużej presji ze strony słodyszka
rzepakowego dobrze również wybrać do uprawy odmiany o wczesnym wznowieniu wegetacji
wiosennej oraz wczesnym terminie kwitnienia, ponieważ są one w mniejszym stopniu atakowane
przez tego szkodnika. Przykładem takiej odmiany jest DK Extime, odmiana mieszańcowa o bardzo
wysokim i stabilnym poziomie plonowania. Posiada ona rośliny o silnym wigorze i bardzo dobrych
zdolnościach regeneracyjnych. Ponadto wyróżnia się znakomitą zimotrwałością oraz bardzo dobrą
zdrowotnością (podwójna odporność na suchą zgniliznę kapustnych – gen RLM-7 i -3).
W celu monitorowania pierwszych nalotów słodyszka na plantacje rzepaku ozimego stosuje się
żółte naczynia oraz obserwuje się rośliny. Próg ekonomicznej szkodliwości zależy od fazy rozwoju
roślin oraz warunków pogodowych: w fazie zwartego kwiatostanu (BBCH 50-52) – 1-2 chrząszczy
na 1 roślinie, w fazie luźnego kwiatostanu (BBCH 53-55) – 4 chrząszcze na 1 roślinie, a w fazie
przed kwitnieniem (BBCH 59) – 5-6 chrząszczy na 1 roślinie.
Jednym z ważniejszych szkodników łuszczynowych rzepaku jest chowacz podobnik. Pojawia się on
na początku fazy kwitnienia. Samice (chrząszcze o długości 2,5-3 mm) składają jaja do łuszczyn
przez wygryziony otwór. Wewnątrz łuszczyn żeruje tylko jedna larwa (o długości 4-5 mm), która
niszczy do 7 nasion. Uszkodzone łuszczyny pozostają zamknięte, przedwcześnie żółkną i są lekko
zdeformowane. Dorosłe larwy wygryzają w nich otwory i opuszczają je. Bezpośrednie szkody
powodowane przez tego szkodnika są na ogół niewielkie, jednakże uszkodzone łuszczyny mogą
być porażane przez sprawców szarej pleśni i czerni krzyżowych. Poza tym chowacz podobnik
przygotowuje warunki dla groźniejszego szkodnika, jakim jest pryszczarek kapustnik. Samice
pryszczarka (muchówki o długości do 1,5 mm) składają jaja głównie do łuszczyn przez otwory
pozostałe po żerowaniu chowacza (w jednej łuszczynie może żerować nawet 100 larw). Zasiedlone
łuszczyny przedwcześnie żółkną, nabrzmiewają, kurczą się i pękają, powodując osypywanie nasion.
W ciągu roku rozwijają się 3 pokolenia pryszczarka. Największe straty szkodnik ten wywołuje gdy
w czasie kwitnienia roślin i początkowego rozwoju łuszczyn panuje sucha i upalna pogoda.
Straty powodowane przez chowacza podobnika i przyszczarka kapustnika można w dużej mierze
ograniczyć poprzez zapewnienie odpowiedniej izolacji przestrzennej i czasowej plantacji gatunków
kapustowatych, prawidłową agrotechnikę oraz, podobnie jak w przypadku chowaczy łodygowych,
uprawę odmian o wolniejszym wznowieniu wegetacji wiosennej i późniejszym terminie kwitnienia.
Progiem ekonomicznej szkodliwości dla chowacza podobnika jest ilość 4 chrząszczy na 25
zlustrowanych roślinach, a dla pryszczarka kapustnika – 1 muchówka na 4 rośliny. Obydwa
szkodniki zasiedlają głównie brzeżne pasy pól, dlatego największe znaczenie ma ochrona
chemiczna właśnie tych stref plantacji.
Systematyczne lustracje plantacji pozwalają na uchwycenie momentu nalotu agrofagów, określenie
ich liczebności i progu szkodliwości oraz podjęcie decyzji o oprysku. Dobrze dobrany zabieg to
ochrona nie tylko plantacji, ale także i środowiska naturalnego oraz możliwość zmniejszenia
nakładów finansowych na redukcję strat spowodowanych inwazją szkodników.
Marcin Liszewski
Informacje o autorze:
