Owies zwyczajny - opis, charakterystyka i zastosowanie

1/4 Następne

Zaloguj się, aby dodać własne zdjęcie do tego artykułu!

Zobacz także

Pierwsze wzmianki o użytkowaniu owsa (Avena sativa L.) płyną z starożytnego Egiptu (ok. 1500 lat p.n.e.). Jednak nie ma żadnych, dokładnych informacji o pochodzeniu tej rośliny. Przodkiem owsa mógł być pospolity chwast upraw zbożowych - owies głuchy (Avena fatua L.). Gatunki te w warunkach naturalnych bardzo łatwo krzyżują się ze sobą, a w konsekwencji dają wiele form pośrednich. Jego przybycie do Europy z Azji i Afryki było ściśle skorelowane z wędrówką pszenicy. Owies sukcesywnie wypierał z uprawy formy pierwotne. Wyraźna dominacja tego zboża wynikała z faktu, że charakteryzował się on dużymi zdolnościami przystosowawczymi do niekorzystnych warunków siedliskowych.

Kilka danych liczbowych

Wg danych GUS, powierzchnia uprawy owsa w Polsce w roku 2013 wyniosła zaledwie 0,4 mln ha. Niski plon, wynoszący średnio 28 dt /ha oraz zmiany w przemyśle paszowym sprawiły, że udział owsa w strukturze zasiewów zbóż jest coraz mniejszy. Ziarno krajowej produkcji w ponad 80% przeznacza się na paszę, 8% na materiał siewny, 1% na cele konsumpcyjne.

Owies w przysłowiach

Owies to bohater wielu anegdot, porzekadeł i powiedzeń. Samuel Johnson żartobliwie zdefiniował owies jako „zboże zjadane przez ludzi w Szkocji, a nadające się wyłącznie do żywienia koni w Anglii.” Szkoci przekształcili je na własną korzyść: „dlatego Anglicy mają tak dobre konie, a Szkodzi o wiele wartościowszych mężczyzn.” Specjaliści od spraw sportu i żywienia przekonują, że owies powinien być nieodzownym składnikiem diety każdego człowieka. Znacząco obniża poziom cholesterolu we krwi, zapobiega miażdżycy i chorobom serca. Kulturyści, biegacze i kolarze często posługują się powiedzeniem: „owsianka czyni ludzi z żelaza”. Liczne badania naukowe potwierdzają prawidłowość tego porzekadła. Dowiedziono, iż żaden produkt pochodzenia roślinnego nie pokrywa tak kompleksowo zapotrzebowania na wszystkie składniki odżywcze. Kultowe przysłowie „siej owies w błoto, będziesz miał złoto” nieustannie przypomina rolnikom, że owies bezpośrednio po aplikacji w glebie ma największe spośród zbóż jarych zapotrzebowania na wodę, dlatego powinni zaplanować siew kilka dni po wiosennych deszczach. Z kolei „I w Paryżu nie zrobią z owsa ryżu” informuje o rzeczach niewykonalnych, niemożliwych do osiągnięcia. Inne powiedzenie „Jeżeli w żniwa mysz w owsie gniazdo wysoko zakłada, znak to, że zima srogie śniegi zapowiada” sugeruje, aby obserwować zachowania zwierząt zamieszkujących łan zbóż, w tym owsa.

Skład chemiczny

Skład chemiczny ziarna owsa znacząco różni się od innych gatunków zbóż. Sucha masa stanowi 85% masy ziarniaka. Owies ponadto charakteryzuje się największą zawartością włókna surowego (10,3 %) ze względu na obecność plewki. Zawartość białka (13,3 %) zbliżona jest do wartości dla innych zbóż. Białko zapasowe owsa, wypełniające skrobiową część bielma, to aweina. Charakteryzuje je wysoka wartość biologiczna, ponieważ zawiera wiele aminokwasów egzogennych. Ziarniaki są uboższe w węglowodany (53%), bogatsze w tłuszcz surowy (4,8%). Duża zawartość lipidów w produktach pochodzenia zbożowego może powodować ich szybkie psucie się. Odmiany nagie owsa mają wyższą zawartość tłuszczu w porównaniu do form oplewionych. Warto pamiętać, że produkty owsiane są skarbnicą witamin B₁, E oraz podstawowych składników mineralnych. Alkaloidy obecne w ziarnie owsa wykazują działanie odprężające oraz uspokajające. Między innymi dlatego produkty owsiane powinny być jednym z podstawowych składników diety osób znerwicowanych i zmęczonych. Ziarniaki owsa zawierają znacznie mniejsze ilości skrobi, ale dostarczają błonnika w formie rozpuszczalnej i nierozpuszczalnej. Substancja ta jest niezbędna człowiekowi do normalnego funkcjonowania jego układu pokarmowego. Owies ma ograniczoną przydatność w żywieniu zwierząt monogastrycznych. Związane jest to z dużym udziałem plew w ziarnie, które obniżają jego wartość żywieniową, w tym zastosowanie paszowe. Jednak mimo to z powodzeniem może być wykorzystywany w żywieniu koni, owiec, bydła. Oprócz ziarna, rolnik może zużytkować również słomę owsianą. Uważana jest za najwartościowszą paszę objętościową spośród innych pasz słomiastych.

czytaj dalej...