Kiedy siać żyto jare, a kiedy ozime? Poznaj najważniejsze terminy optymalnego wysiewu
Uprawa, pielęgnacja, zbiór i wykorzystanie gryki zwyczajnej
Zobacz także
Gryka zwyczajna, syn. gryka siewna, bukwita lub hreczka (Fagopyrum esculentum), zaliczana jest do zbóż (zboża rzekome lub pseudozboża), choć jest rośliną dwuliścienną należącą do rodziny rdestowatych. Uznano ją za zboże ze względu na podobną budowę i skład ziarna oraz wykorzystanie. Grykę na świecie uprawia się już od tysięcy lat, nie tylko jako roślinę rolniczą, lecz także leczniczą.
Charakterystyka
Łodyga gryki jest wyprostowana i sztywna, o antocyjanowym zabarwieniu, przy końcu okresu wegetacji drewniejąca i przybierająca czerwoną barwę. Dorasta do 1 m wysokości, z węzłów wyrastają liście oraz rozgałęzienia boczne zakończone kwiatami zebranymi w luźnych gronach. System korzeniowy jest silnie rozwinięty, typu palowego. Może nawet osiągać głębokość 1 m przy sprzyjających warunkach. Pobudzić rozwój korzeni można poprzez osypywanie glebą części łodygi, z której wyrastają korzenie przybyszowe (podliścieniowa część) – korzenie przybyszowe pobierają wodę i składniki pokarmowe z wierzchniej warstwy gleby.
Gryka zwyczajna to roślina owadopylna, przez co daje niestety nierównomierny plon. Wahania w wielkości plonu spowodowane są również jej wrażliwością na zmienność warunków pogodowych w okresie wegetacji oraz uwarunkowaniem genetycznym – nierównomierne kwitnienie, osypywanie się nasion czy wrażliwość na wyleganie (pochylanie się, pokładanie, łamanie zbóż).
Bukwita posiada krótki okres wegetacji wynoszący 75–90 dni. Ponadto szybko wschodzi, nasiona zaczynają kiełkować już po 4 dniach od siewu.
Wartości odżywcze i zdrowotne
Jest produktem wysokobiałkowym – białko zawarte w jej nasionach charakteryzuje się korzystnym składem aminokwasów, zbliżonym do białka kurzego, przez co jest w nieco ponad 70% przyswajalne przez ludzki organizm. Warto dodać, że białko to jest bardziej wartościowe od białka zbóż. Gryka ma również dużą ilość skrobi, w owocach (orzeszkach) znajduje się jej ok. 60%. Ponadto zawiera wiele nienasyconych kwasów tłuszczowych, w tym ponad 40% wielonienasyconych, a także mikro- i makroelementy (głównie Fe, Ca, P, Cu, Zn, I, Ni), błonnik i witaminy (najwięcej z grupy B).
Owoce gryki zalecane są w diecie bezglutenowej osób cierpiących na celiakię. Warto jednak pamiętać, że niektóre białka mogą wywoływać alergię.
Wykorzystanie
Gryka głównie wykorzystywana jest do celów konsumpcyjnych, m.in. do produkcji kaszy gryczanej, mąki oraz miodu gryczanego. Ostatnio produkuje się z niej piwo bezglutenowe, a niegdyś wyłącznie wykorzystywano ją do wyrobu niesłodowanego dodatku do piw. Pozostałości po przerobie ziarna, czyli łuski, wykorzystywane są do wypełniania poduszek, materaców, podgłówków, produkcji opakowań biodegradowalnych, brykietów, pelletów lub przetwarzane są na paszę dla zwierząt.
W Indiach z ziaren gryki produkuje się chleb, uznawana jest tam również za roślinę warzywną – jadane są liście i łodygi. W Chinach i Japonii zaś wyrabia się z nich makaron zwany soba.
Ziele bogate w rutynę (witamina P) stanowi surowiec zielarski wykorzystywany w ziołolecznictwie oraz farmaceutyce. Może być także przetwarzane na zielonkę i słomę, lecz ze względu na dużą zwartość wyżej wspomnianej witaminy może uczulać zwierzęta na promieniowanie słoneczne. Gryka wykorzystywana jest również w ekotoksykologii, jest rośliną fitosanitarną – pozostawia dobre stanowisko, ogranicza liczbę chwastów i agrofagów (szkodniki i choroby). Z tego względu może być z powodzeniem uprawiana w rolnictwie ekologicznym.
czytaj dalej...
