Cebula zwyczajna - właściwości, odmiany, metody uprawy i wymagania

1/4 Następne

Zaloguj się, aby dodać własne zdjęcie do tego artykułu!

Zobacz także

Cebula zwyczajna (Allium cepa L.) jest jednym z najczęściej uprawianych warzyw na świecie. Jej pochodzenia do końca nie wyjaśniono. Uważa się, że nie występuje obecnie w stanie dzikim. W Polsce uprawiana od XIV w. jako roślina odżywcza, lecznicza i przyprawowa. Dzięki wielu metodom uprawy dostępna jest na rynku przez cały rok.

Jest rośliną wieloletnią uprawianą jako dwuletnia. W pierwszym roku tworzy cebule stanowiące część jadalną. Zbudowane są z piętki, z której wyrastają korzenie i liście – mięsiste pochwy liściowe oraz szczypior. System korzeniowy słabo rozwinięty. Zewnętrzne pochwy liściowe cebuli, zwane łuskami, są suche i chronią wnętrze. W drugim roku cebula wytwarza pędy kwiatostanowe zakończone baldachem. Owocem jest torebka zawierająca kilka drobnych nasion, które utrzymują zdolność kiełkowania do 3 lat. W 1 g znajduje się 250–350 sztuk.

Znaczenie gospodarcze

Cebula ma ogromne znaczenie gospodarcze w naszym kraju. Rocznie na jednego mieszkańca przypada ok. 9–10 kg tego warzywa. Spożywana jest na surowo, a także gotowana, smażona, marynowana. Używana do suszu, mrożonek, sałatek, bywa nawet prażona. Bardzo częsta w uprawach amatorskich, przydomowych ogrodach. W 2012 r. areał upraw cebuli obejmował ok. 25 tys. ha, co stanowi ok. 14% upraw wszystkich warzyw. Niestety notuje się spadek wielkości powierzchni w stosunku do poprzednich lat. Ponadto zbiór w 2012 r. wyniósł 642 tys. ton. Corocznie ok. 20% zbiorów przeznaczanych jest na eksport. Cebula uprawiana w Polsce ceniona jest przez zagranicznych konsumentów ze względu na jej delikatny, słodki smak i aromat.

Wartości lecznicze

Nie bez powodu uznawana jest za roślinę leczniczą. W swoim składzie zawiera duże ilości witamin A, B1, B2 i C. Ma również dużo wapnia i potasu, dzięki czemu działa odkwaszająco. To przede wszystkim olejki eteryczne odpowiadają za właściwości zdrowotne. Zawierają fitoncydy, przede wszystkim allicynę i allinę, działające przeciwbakteryjnie. Te roślinne związki nadają jej również ostry smak i zapach wywołujący łzy. Cebula zawiera także kwercetynę i kemferol oraz ważny w diecie człowieka selen działające przeciwutleniająco i przeciwnowotworowo.

Odmiany

Ze względu na długość okresu wegetacyjnego rozróżnia się odmiany wczesne (80–100 dni), średnio wczesne (100–120 dni), średnio późne i późne (powyżej 120 dni). W Polsce najczęściej uprawiane są odmiany średnio późne i późne przeznaczane do przechowywania.

Odmiany charakteryzuje się również na podstawie kształtu i wielkości cebuli oraz barwy łusek. Kształt może być spłaszczony, kulistospłaszczony, kulisty, jajowaty, a także wydłużony. Łuski mogą przyjmować barwę białą, czerwoną, słomkową, słomkowożółtą, brązowożółtą lub żółtą.

W krajowym rejestrze COBORU znajduje się kilkadziesiąt odmian cebuli.

Tabela 1. Opis wybranych odmian cebuli

Odmiana	Okres wegetacji	Kształt cebuli	Barwa łuski	Przeznaczenie	Uwagi
Cymes	Średnio wczesna	Kulisty, kulistospłaszczony	brązowożółta	Bezpośrednie spożycie, długotrwałe przechowywanie, przetwórstwo	Do produkcji dymki, odporna na infekcje grzybowe
Inga	Średnio późna	Jajowaty, kulisty	słomkowożółta	Bezpośrednie spożycie, przetwórstwo, długotrwałe przechowywanie	Odporna na infekcje grzybowe, cebule o średnicy powyżej 7 cm
Jambalaya	Średnio późna	Spłaszczony	żółta	Grillowanie, marynowanie, przechowywanie	Bardzo smaczna
Ławica	Późna	kulisty	słomkowożółty	Bezpośrednie spożycie, długotrwałe przechowywanie	Mocny system korzeniowy, mała podatność na mączniaka rzekomego
Karmen	Średnio wczesna	Kulisty	czerwona	Długotrwałe przechowywanie	Bez tendencji do bączastych cebul
Polanowska	Średnio późna	Kulisty	brązowożółta	Bezpośrednie spożycie, przetwórstwo, długotrwałe przechowywanie	Wysoki plon, cebule o średnicy powyżej 7 cm, do produkcji dymki
Rawska	Średnio wczesna	Kulisty	Słomkowożółta	Bezpośrednie spożycie, długotrwałe przechowywanie	Do produkcji dymki
Supra	Późna	Kulisty	Żółta	Bezpośrednie spożycie, długotrwałe przechowywanie	Plenna, cebule o średnicy powyżej 7 cm, silny system korzeniowy