Żyto zwyczajne - zboże o najmniejszych wymaganiach uprawowych
Żyto ozime - wszystko, co musisz wiedzieć o cennym dla naszej gospodarki zbożu
Zobacz także
Polska jest jednym z głównych producentów żyta na świecie. Ponad połowę jego zbiorów przeznacza się na produkcję pasz, a ok. 27% ziarna na cele konsumpcyjne do produkcji mąki żytniej. Niewielki procent żyta wykorzystywany jest przy produkcji alkoholi. Żyto należy do zbóż ozimych, którego krzewienie produktywne zachodzi jesienią. Krzewienie wiosenne jest nieproduktywne, ponieważ w jego wyniku nie powstają kłosy. Trzeba również pamiętać o tym, że jeżeli dojdzie do nadmiernego rozkrzewienia żyta, to wytworzy on mała liczbę kłosów.
Odmiany
Żyto zwyczajne można podzielić na trzy grupy odmian rolniczych: populacyjne, heterozyjne (mieszańcowe) i syntetyczne. Odmiany heterozyjne wyróżniają się wyższym plonem ziarna w porównaniu z odmianami populacyjnymi, ponieważ lepiej się krzewią. Jednak mają większe wymagania glebowe i są mniej tolerancyjne na zakwaszenie gleby niż odmiany populacyjne. Odznaczają się też większą podatnością na choroby grzybowe. Odmiany syntetyczne są odmianami populacyjnymi, pięcioliniowymi i pochodzą z hodowli zagranicznej. Wykazują większą plenność niż tradycyjne odmiany populacyjne.
Odmiany żyta można podzielić również ze względu na sposób użytkowania. Odmiany ziarnowe wykorzystuje się do celów piekarniczych i do produkcji etanolu, a odmiany zielonkowe jako międzyplony ozime przeznaczane na paszę w formie zielonki.
Cechy charakterystyczne
System korzeniowy żyta jest wiązkowy i może sięgać nawet 2,5 m w głąb gleby. W trakcie krzewienia wyrastają z niego korzenie przybyszowe, które mogą mieć długość dochodzącą do 120 cm. Źdźbła żyta osiągają wysokość 144–154 cm, są cienkie i długie oraz gładkie i nagie. Jedynie dokłosie, czyli ostatnie międzywęźle, jest gęsto pokryte krótkimi włoskami oraz pełni bardzo ważną funkcję w gromadzeniu produktów fotosyntezy w ziarnie. Rośliny żyta wytwarzają przeważnie 2, 3 źdźbła, które mogą składać się z 5, 6 międzywęźli. Liście mają lancetowaty kształt i składają się z pochwy oraz blaszki liściowej. Kwiatostan stanowi złożony kłos, który może osiągać długość od 5 do 15 cm. Składa się on z prostej, owłosionej osadki, która jest podzielona na człony z pięterkami. Na każdym pięterku naprzemianlegle osadzone są dwu- lub trzykwiatowe kłoski, które otoczone są dwiema plewami (górną i dolną). Górna plewka jest błoniasta i naga, a dolna skórzasta oraz szorstka.
Żyto jest zbożem obcopylnym, które kwitnienie rozpoczyna po 7–15 dniach od wykłoszenia. Jego ziarniaki są nagie, mają zieloną lub szarozieloną barwę. Ich kształt jest wrzecionowaty, posiadają wyraźnie zaznaczoną bruzdkę. Masa 1000 ziaren odmian populacyjnych wynosi 31–34 g, a mieszańcowych ok. 27–30 g.
Wymagania termiczne
Najkorzystniejszą temperaturą dla żyta w okresie siewu i wschodów jest 10–13,5°C. Jesienią, w czasie wegetacji, średnia dobowa temperatura powietrza powinna wynosić 7–8°C, co sprzyja listnieniu, krzewieniu oraz hartowaniu roślin przed zimą. Jeżeli podczas hartowania żyto osiągnęło 4., 5. fazę liści to w okresie zimowym jest w stanie znieść mrozy dochodzące do -25°C.
W związku z tym, że żyto ma bardzo niskie wymagania termiczne, to najwcześniej wznawia wegetację wiosenną. Podczas jego wchodzenia w fazę strzelania w źdźbło bądź kłoszenia najlepsza jest dobowa temperatura utrzymująca się na poziomie 6,5°C, która ma bardzo pozytywny wpływ na plonowanie. Jeżeli w tym okresie wystąpią ocieplenia, to mogą one wpłynąć bardzo negatywnie na plonowanie żyta. Wrażliwość na wyższą temperaturę utrzymuje się również po kłoszeniu, w fazie kwitnienia, zapłodnienia oraz w trakcie zawiązywania ziarna i wczesnozielonej dojrzałości. Optimum termiczne podczas tych faz powinno utrzymywać się na poziomie od 15 do 16°C, a temperatura powyżej 30°C powoduje zahamowanie wzrostu roślin i skraca ich okres wegetacji. Prowadzi to do szybkiego dojrzewania ziaren, które są gorzej wykształcone.
czytaj dalej...
