Gleby aluwialne – pozostałość po rzekach i morzach. Przedstawiamy ich charakterystykę

1/2 Następne

Zaloguj się, aby dodać własne zdjęcie do tego artykułu!

Zobacz także

Gleby aluwialne to rząd gleb napływowych powstałych z materiału osadzonego w wyniku erozyjnej i sedymentacyjnej działalności spływów powierzchniowych, rzecznych i morskich. Materiał taki charakteryzuje się wysokim stopniem zwietrzenia, rozdrobnieniem oraz zwykle zasobnością w próchnicę. Gleby z niego powstałe posiadają nieuregulowane stosunki wodno-powietrzne, wysokie wahania wód gruntowych oraz często w ich głębszych warstwach znajdują się oglejenia gruntowe.

Wyróżnia się dwa typy gleb aluwialnych: mady rzeczne i mady morskie (marsze).

Mady rzeczne

Mady rzeczne składają się głównie z osadów aluwialnych – osadów na tarasach zalewowych i osadów delt. Te pierwsze powstają z materiału osadzanego przez płynące wody po wewnętrznej stronie zakola rzeki. Spływ rzeczny pogłębia zwykle zakole. Podczas przenoszenia następuje segregacja osadu według wielkości: części grubsze osadzane są bliżej koryta, a drobniejsze dalej, w zatoczkach i rozlewiskach, najdrobniejsze zaś w zastoiskach. Osady tarasów zalewowych stanowią przeważającą część mad rzecznych występujących w Polsce. Osady delt powstają przy ujściach rzek z najdrobniejszych cząstek glebowych. Złożone są często z ciężkich lub bardzo ciężkich mad. Mady rzeczne charakteryzują się warstwowością, wyróżnia się wśród nich trzy podtypy:

mady rzeczne właściwe
mady rzeczne próchniczne
mady rzeczne brunatne

Marsze

Marsze powstają z osadów morskich w wyniku zalewania przez wodę nisko położonych terenów. Charakteryzują się tworzeniem warstw, podobnie jak w przypadku mad rzecznych. Odróżnia je zasobność kompleksu sorpcyjnego w jony wapnia, magnezu i niewielkiej ilości sodu (Na⁺często wymywany jest w głąb profilu). W Polsce marsze występują nielicznie i tylko na niektórych terenach przymorskich (Zatoka Gdańska).

Gatunki mad

Ze względu na różne właściwości mad, głównie stosunki wodno-powietrzne i skład mechaniczny, podzielono je na kilka gatunków.

Mady bardzo lekkie zawierają do 10% części spławialnych. Występują w pobliżu koryta rzeki, złożone są z piasków słabogliniastych, a niekiedy warstewek pylastych i ilastych. Mają niską wartość użytkową, należą zwykle do klas V i VI.

Mady lekkie (właściwe i brunatne) dzielą się na mady lekkie piaszczyste zawierające 10–20% części spławialnych i 26–40% części pyłowych oraz na mady lekkie pyłowe zawierające 10–20% części spławialnych i ponad 40–% części pyłowych. W zależności od charakteru niżej zalegających warstw zalicza się je do klas IIIa, IIIb lub IV.

Mady średnie (brunatne i szarobrunatne) zawierają 21–35% części spławialnych. Powszechnie występują w dolinach większych rzek i na Żuławach. W swoim składzie zawierają utwory pyłowe zwykłe i gliny lekko pylaste, mają dobre właściwości fizyczne, są dość zasobne w próchnicę, potas i fosfor, z tego względu zalicza się je do klas I i II, rzadziej III.

Mady ciężkie (brunatne i czarnoziemne) zawierają 35–50% części spławialnych. Wykazują dość korzystne właściwości fizyczne, są zasobne w próchnicę i azot. Zaliczane są do klas I, II i IIIa, odmiany napiaskowe płytkie (gorsze) do klas IIIb, IVa i IVb.

Mady bardzo ciężkie (brunatne i szarobrunatne) zawierają ponad 50% części spławialnych i ponad 25% części pyłowych. W Polsce występują przeważnie między Wisłą a Nugatem (Żuławy). Odczyn mad bardzo ciężkich jest obojętny lub lekko zasadowy, zawierają ok. 3% próchnicy. Ich wartość rolnicza zależna jest od właściwości fizycznych, zwykle zalicza się je do klas IIIa, IIIb, IVa i IVb.

Autor: Joanna Żołnierkiewicz

Bibliografia:

Uggla H., „Gleboznawstwo rolnicze”, PWN, Warszawa 1981 r., s. 503–514

Zawadzki S. (red.), „Gleboznawstwo”, PWRiL, Warszawa 2009 r., s. 456–464

Zawadzki S., „Podstawy gleboznawstwa”, PWRiL, Warszawa 2002 r., s. 156–159