Klasy bonitacyjne gleby – oceniamy wartość ziemi uprawnej
Próchnica w glebie – decyduje o jej żyzności. Dowiedz się więcej!
Zobacz także
Próchnica (humus) jest jednym z podstawowych składników gleb, niejednorodnym pod względem chemicznym. Składa się z wielu substancji mniej lub bardziej złożonych – produktów chemicznych i biologicznych przemian materiałów zwierzęcych i roślinnych. Jej głównymi źródłami są obumarłe części roślinne, resztki po zbiorach i pozostałe korzenie roślin wyższych, obumarłe mikro- i makroorganizmy oraz nawozy organiczne. Próchnica ma bezpostaciową strukturę, ciemne zabarwienie i tworzy jedną genetyczną całość. W jej skład wchodzą nieswoiste substancje próchniczne (substancje niehumusowe) oraz swoiste substancje próchniczne (substancje humusowe). Substancje niehumusowe obejmują głównie takie związki organiczne jak węglowodany, białka, tłuszczowce, węglowodory i ich pochodne, substancje garbnikowe, woski i smoły, do substancji humusowych zalicza się zaś kwasy fulwowe, kwasy huminowe i huminy.
W glebie humus występuje w wielu formach, czyli w postaci naturalnych nagromadzeń substancji próchnicznych w profilu glebowym lub powierzchni. Wyróżnia się:
Próchnice lądowe lub ziemne
- próchnica surowa (mor)
- próchnica moderowa (moder)
- próchnica mullowa (mull)
Wszystkie te formy charakterystyczne są dla gleb leśnych powstałych z utworów mineralnych w warunkach umiarkowanie wilgotnych. Najczęściej występującą formą próchnicy w glebach uprawnych jest mull, w której skład wchodzą głównie kwasy huminowe szare.
Mor, zwana również próchnicą kwaśną (pH=2,5–4,0), jest koloru jasnego, występuje w kwaśnych glebach, najczęściej bielicowych i glejowych lasów iglastych oraz wrzosowisk. Posiada słabe właściwości sorpcyjne i strukturotwórcze. Jest adsorpcyjnie nienasycona, wysycona kationami H+ i Al3+.
Moder, inaczej próchnica przejściowa, charakterystyczna jest dla lasów mieszanych.
Mull, zwana próchnicą mullową, tworzy się w czarnoziemach leśno-stepowych i leśno-łąkowych, glebach brunatnych, madach i w rędzinach. Wykazuje wysoką aktywność biologiczną, nadaje glebie najlepsze właściwości fizyczne. Jest adsorpcyjnie nasycona, wysycona kationami Ca2+.
Próchnice półwodne i wodne
- próchnica murszowa
- próchnica torfowa
- próchnica gytiowa
Próchnice półwodne i wodne tworzą się w warunkach silnego uwilgotnienia, co przyczynia się do beztlenowego rozkładu materiału organicznego.
Na podstawie zawartości materii organicznej i stopnia humifikacji, zawartości kwasów huminowych i fulwowych, zróżnicowania składu frakcyjnego oraz właściwości spektrometrycznych kwasów huminowych wyróżnia się trzy typy próchnicy:
Pierwszy typ charakterystyczny dla gleb bielicowych i płowych na stanowiskach leśnych.
Drugi typ charakterystyczny dla czarnoziemów, czarnych ziem, gleb brunatnych, ciemnych kasztanowych oraz rędzin.
Trzeci typ charakterystyczny dla gleb półpustynnych.
Próchnica z materii organicznej tworzy się przez bardzo długi okres. Od roku do ok. 14 lat z resztek pożniwnych wytwarza się tzw. próchnica aktywna. Istotniejsza w użyźnianiu gleby jest próchnica trwała, która tworzy się przez setki lat. Jest ona zwykle ciemniej zabarwiona i umiejscowiona głębiej w profilu glebowym przy gorszej przewiewności.
Autor: Joanna Żołnierkiewicz
Bibliografia:
Jabłoński B. (red.), „Ogólna uprawa roli i roślin”, PWRiL, Warszawa 1980 r., s. 97–98
Kalinowski M., „Gleba – najważniejszy czynnik plonotwórczy”, „Tygodnik Poradnik Rolniczy” nr 33/2013 r., s. 30
Uggla H., „Gleboznawstwo rolnicze”, PWN, Warszawa 1981 r., s. 262–270
Zawadzki S. (red.), „Gleboznawstwo”, PWRiL, Warszawa, s. 237–256
Zawadzki S., „Podstawy gleboznawstwa”, PWRiL, Warszawa 2002 r., s. 70–72
