Kompleks sorpcyjny gleby. Wyjaśniamy pojęcie i omawiamy jego wpływ na uprawę

Gleba, jako twór żywy, wykazuje specyficzną dla niej zdolność zwaną sorpcją, czyli pochłanianie składników i ich zatrzymywanie. O sile sorpcji decyduje kompleks sorpcyjny złożony z wielu cząstek mineralnych i organicznych, tzw. koloidów glebowych, które nadają mu ładunek elektryczny, najczęściej ujemny.

Organiczne części złożone są przede wszystkim ze związków próchnicznych posiadających w swojej strukturze grupy karboksylowe i fenolowe nadające zdolność wymiany z roztworem glebowym kationów – wodór jest zastępowany przez dany kation (np. Ca2+, K+, NH4+), wyłącznie w środowisku silnie kwaśnym jest mocno związany z kompleksem sorpcyjnym, co ogranicza pobieranie jonów dodatnich. W związku z obecnością wodoru część organiczna ma silne właściwości sorpcyjne, kilkukrotnie wyższe niż część mineralna, choć często zawiązywanie kationów jest mniej trwałe. Na mineralną część składają się rozdrobnione pierwotne minerały i wtórne minerały ilaste, które możemy podzielić na 3 grupy: kaolinitową, montmorylonitową i illitową. Największą pojemność sorpcyjną, czyli całkowitą ilość kationów zatrzymaną przez 100 g gleby, wykazuje grupa montmorylonitowa, najmniejszą zaś kaolinitowa.

W suchych, piaszczystych glebach w kompleksie sorpcyjnym przeważają wapń i magnez (charakter zasadowy), czasem sód. W wilgotnych zaś, które częściej posiadają kwaśny odczyn, przewagę mają jony wodoru i glinu (charakter kwasowy). Gleby z większym udziałem części organicznych zatrzymują więcej składników mineralnych i tym samym są w nie zasobniejsze, co spowodowane jest większą pojemnością sorpcyjną. Z kolei gleby suche o większym udziale części mineralnych posiadają słabiej rozwinięty kompleks sorpcyjny i tym samym są uboższe w składniki pokarmowe. Jony w takich glebach nie są zatrzymywane przez kompleks, pozostają w roztworze glebowym, z którego z łatwością mogą być wymywane przez wodę.

Można uznać, że w kompleksie sorpcyjnym glebowym są przechowywane składniki pokarmowe, które zostają uruchamiane do roztworu glebowego w trakcie wegetacji roślin. Składniki mineralne wymieniane są pomiędzy kompleksem a roztworem glebowym za pomocą sorpcji wymiennej. Duża pojemność sorpcyjna pomaga również w zatrzymywaniu metali ciężkich i zapobieganiu dotarcia ich do tkanek przewodzących roślin.

Jak zwiększyć pojemność sorpcyjną gleby? Wiedząc, że wraz ze zwiększaniem się udziału materii organicznej gleby zwiększa się jej pojemność sorpcyjna, najlepszym rozwiązaniem jest stosowanie nawożenia organicznego, które oprócz wzbogacenia gleby w składniki mineralne poprawi jej strukturę.

Sumę kationów zasadowych, jakość kompleksu sorpcyjnego badanej gleby oraz stopień jego nasycenia zasadami, można wyznaczyć dzięki metodzie Kappena, polegającej na wyparciu jonów zasadowych przez roztwór kwasu solnego (0,1 M).

 

 

Autor: inż. Joanna Żołnierkiewicz

Bibliografia:

Gawrońska-Kulesza A. (red.), „Produkcja roślinna. Cz. 1”, WSiP, Warszawa 2013 r., s. 59–69.

Grzebisz W. (red.), „Produkcja roślinna. Cz. I – środowisko i podstawy agrotechniki”, wyd. Hortpress, Warszawa 2012 r., s. 141–148.

Hillel D., „Gleba w środowisku”, Wyd. PWN, Warszawa 2012 r., s. 71–76.

Łachacz A., „Właściwości gleb – zeszyt edukacyjny”, wyd. UWM, Olsztyn 2007 r., s. 51–53.

Uggla H., „Gleboznawstwo rolnicze”, Wyd. PWN, Warszawa 1981 r., s. 231–238.

Zawadzki S., „Podstawy gleboznawstwa”, PWRiL, Warszawa 2002 r., s. 94–96.

Zawadzki S. (red.), „Gleboznawstwo”, PWRiL, Warszawa 2010 r., s. 205–220.

 

ROŚLINY WCALE NIE TAKIE ZNANE! SPRAWDŹ SIĘ W NIECODZIENNYCH PYTANIACH

[1/10] Które drzewo w średniowiecznej Europie było czczone jako symbol boga piorunów?

Dodaj komentarz

Rynek Rolny to pierwszy profesjonalny branżowy portal rolniczy z giełdą rolną. Darmowe ogłoszenia rolnicze i aktualne ceny produktów rolnych. Sprzedawaj i Kupuj z nami!

Sulejkowska 56/58 lok 215
04-157 Warszawa, Polska

Email: kontakt [małpa] rynek-rolny.pl

Newsletter

Fundusze Europejskie – dla rozwoju innowacyjnej gospodarki