Kompleks sorpcyjny gleby. Wyjaśniamy pojęcie i omawiamy jego wpływ na uprawę
Pierwiastki chemiczne w glebie. Charakterystyka najważniejszych mikro- i makroelementów
Zobacz także
Gleba zawiera prawie wszystkie pierwiastki chemiczne, niektóre jednak w śladowych ilościach. Głównie złożona jest z: tlenu, krzemu, glinu, żelaza, wapnia, sodu, magnezu, potasu i wodoru. W mniejszych dawkach zaś z: tytanu, węgla, chloru, fosforu, siarki i manganu. Skład zależy od rodzaju i gatunku gleby oraz procesów glebotwórczych, którym była poddana. Niektóre z tych pierwiastków mają istotne znaczenie w odżywianiu roślin, inne są im zbędne. Każdy niezbędny pierwiastek chemiczny odgrywa ważną rolę w procesach fizjologicznych roślin. Dostępność pierwiastków dla roślin zależna jest od właściwości fizycznych gleby, tj. wielkości pojemności sorpcyjnej, stosunku pierwiastków względem siebie czy odczynu gleby. Pierwiastki chemiczne ze względu na zawartość w glebie dzielimy na makro- i mikroelementy.
Makroelementy
Azot (N)
Azot głównie występuje w postaci związków organicznych w wierzchniej warstwie gleby, czyli w poziomie próchnicznym. Im głębsze poziomy gleby, tym mniejsza jego zawartość. Śladowe ilości występują w postaci mineralnej, jonów NH4+ i NO3. Na polach uprawnych źródłem azotu, jak i innych makroelementów, są resztki pożniwne i nawozy organiczne, nawozy zielone oraz opady atmosferyczne. Rośliny pobierają azot wyłącznie w postaci wcześniej wymienionych jonów, które są zawarte w solach azotanowych i amonowych. W największych ilościach znajduje się w czarnoziemach i glebach organicznych, najmniej jest go w glebach bielicowych o wysokiej kwasowości (ze względu na ich małą pojemność sorpcyjną). Zawartość azotu w glebie zależy również od jego stosunku do węgla.
Pobieranie jonów NH4+ i NO3- związane jest z odczynem gleby – w kwaśnym środowisku rośliny pobierają NO3-, zaś w zbliżonym do obojętnego lub w lekko zasadowym NH4+. Zapotrzebowanie na azot przez organizmy żywe jest bardzo duże. Wpływa on na wzrost części nadziemnych roślin oraz wchodzi w skład chlorofilu, przez co nadaje intensywnie zielony kolor blaszkom liściowym, reguluje również wykorzystanie potasu i fosforu. U zbóż z kolei wpływa na zawartość procentową białka w ziarnie. Azot jest takim pierwiastkiem, który w glebie ulega ciągłym przemianom pod wpływem kilku procesów, m.in. amonifikacji, nitryfikacji i denitryfikacji. Amonifikacja to przekształcenie azotu do amoniaku, nitryfikacja to proces utlenienia amoniaku do kwasu azotowego, zaś denitryfikacja powoduje redukcję azotanów do azotynów i wydzielenie wolnego azotu. Ostatni proces jest niepożądany, zachodzi przy odciętym dostępie tlenu, a powoduje wyłącznie straty azotu. Co ciekawe, żyjące w symbiozie z roślinami motylkowatymi bakterie brodawkowate (Rhizobium) charakteryzują się zdolnością pobierania z atmosfery wolnego azotu i wiązania go w glebie.
Fosfor (P)
Fosfor występuje w glebie w postaci organicznej i nieorganicznej w małych ilościach, przez co pojawia się potrzeba odpowiedniego nawożenia. Jego formą przyswajalną są fosforany rozpuszczalne. Rośliny pobierają je w formie jonowej H2PO42- i HPO4-. Jest niezwykle istotnym pierwiastkiem w odżywianiu roślin, odpowiada za ich rozwój, kwitnienie, owocowanie, zawiązywanie nasion, dojrzewanie, zwiększa sztywność zbóż i odporność roślin na choroby. Tak, jak azot ulega w glebie wielu procesom – w formie rozpuszczalnego związku, cechuje się łatwością wiązania z nierozpuszczalnymi związkami żelaza, wapnia i glinu (np. FePO4, AlPO4, 3Ca3(PO4)2CaF2) w każdym odczynie gleby, przez co staje się mało dostępny dla roślin (ulega uwstecznieniu). Zalecane jest zawsze zawyżanie dawek fosforowych i stosowanie zabiegów agrotechnicznych.
Na przyswajalność przez rośliny wpływa szczególnie odczyn gleby, najlepiej pobierany jest on w glebach o odczynie obojętnym. Większa ilość próchnicy lub dodanie do gleby związków humusowych zmniejsza wiązanie fosforu z nierozpuszczalnymi związkami, przez co jest on bardziej dostępny dla roślin. Tak samo, jak w przypadku azotu, najmniej P znajduje się w glebach bielicowych, a najwięcej w czarnoziemach.
czytaj dalej...
