Kompleks sorpcyjny gleby. Wyjaśniamy pojęcie i omawiamy jego wpływ na uprawę
Pierwiastki chemiczne w glebie. Charakterystyka najważniejszych mikro- i makroelementów
Zobacz także
Potas (K)
Potas w glebie występuje głównie w postaci mineralnej, a jego pobieralną formą jest jon K+. Wpływ na jego przyswajanie przez rośliny mają zmiany temperatury i wilgotności gleby. Potasu jest więcej w glebie niż azotu i fosforu, lecz gleby węglanowe i silnie kwaśne są mało zasobne w jego przyswajalną formę i podobnie, jak fosfor może szybko ulec uwstecznieniu. Najwięcej znajduje się go w czarnoziemach, madach i rędzinach, najmniej w glebach bielicowych. Jest istotny w rozwoju roślin, gdyż reguluje większość ważnych procesów fizjologicznych.
Wapń (Ca)
Wapń występuje w glebie w postaci mineralnej i organicznej, głównie w formie węglanu wapnia CaCO3 i jonu Ca2+, przez rośliny pobierany jest w formie Ca(HCO3)2. Silnie wpływa na właściwości gleby, gdyż reguluje jej odczyn, poprawia pulchność, a na glebach lekkich ulepsza ich gruzełkowatość. Wpływa również na rozwój organizmów glebowych. W przypadku silnie kwaśnych gleb dokonuje się wapnowania z użyciem: na ciężkich glebach – wapna palonego CaO, na lekkich – węglanu wapnia CaCO3. Przy wapnowaniu należy jednak uważać i dokładnie ustalić dawkę, gdyż przewapnowanie doprowadza do unieruchomienia fosforanu wapnia i zmniejszenia dostępności niektórych makro- i mikroelementów.
Wapń silnie wpływa na przyswajalność różnych składników mineralnych przez rośliny, tj. zwiększa przyswajalność molibdenu, lecz obniża glinu, boru, żelaza, kobaltu i manganu – pierwiastki te lepiej przyswajane są w glebach o odczynie obojętnym lub kwaśnym. Ma także duży wpływ na rośliny, reguluje gospodarkę wodną i procesy fizjologiczne (np. steruje przepuszczalnością błon komórkowych), niestety negatywnie działa na odkładanie się szczawianów. Rośliny motylkowate mają większe zapotrzebowanie na wapń ze względu na jego udział w tworzeniu brodawek przez bakterie Rhizobium.
Magnez (Mg)
Magnez znajduje się w mniejszych ilościach w glebie, pobierany jest przez rośliny w postaci jonu Mg2+. Bardzo łatwo wymywany jest w głąb gleby, zwłaszcza w lekkich glebach. Jako główny składnik chlorofilu, bierze udział w wielu procesach fizjologicznych. Intensywne nawożenie potasem ogranicza pobieranie magnezu.
Siarka (S)
W glebie znajdują się duże pokłady siarki, której źródłem są siarczki w skałach. Często do roztworu glebowego dostaje się również z opadami deszczu – tzw. kwaśne deszcze. Ze względu na dużą zawartość siarki w glebie, rzadko stosuje się nawożenie z jej uwzględnieniem, ewentualnie w celu zakwaszenia środowiska, np. pod uprawę żurawiny.
Objawy niedoboru i nadmiaru wyżej opisanych pierwiastków podane są w Tabeli 1.
Mikroelementy
Nie zapominajmy również o innej ważnej grupie pierwiastków chemicznych – mikroelementach. Do najważniejszych glebowych mikroelementów należą: mangan, żelazo, miedź, cynk, molibden, selen i bor. Ich dostępność w glebie jest niewielka, lecz mają nie mniejsze znaczenie w rozwoju organizmów żywych niż makroelementy. Niektóre śladowe pierwiastki, jak: ołów, arsen, miedź, cynk, nikiel, chrom, fluor, w nadmiarze są toksyczne dla roślin (najwięcej ich jest w glebach na terenach uprzemysłowionych i przy drogach o dużym ruchu). Mikroelementy tworzą często z glebowymi związkami chemicznymi chelaty, które są formą rozpuszczalną w wodzie i dobrze przyswajalną przez rośliny.
Żelazo w roślinach bierze udział w procesach oddychania, tworzenia chlorofilu i fotosyntezie. Pobierany jest w formie jonów Fe3+ i Fe2+ oraz chelatów. Z kolei mangan jest równie ważnym pierwiastkiem mającym rolę katalizatora w procesie oddychania. Jego duża ilość w glebie powoduje zmniejszenie pobierania przez rośliny żelaza. Przy niedoborze manganu zaś obserwuje się na roślinach objawy chorób fizjologicznych. Cynk i miedź są ważnymi pierwiastkami w uprawie zbóż, miedź pobierana jest często w formie chelatowej. Bor przyswajalny jest przez rośliny w formie jonów B33- lub B4O72-, molibden z kolei MoO42-, którego jest bardzo mało w glebie. Niedobór molibdenu w glebie można zauważyć na kalafiorze i brokule, które nie zawiązują wówczas róż.
czytaj dalej...
