Mady rzeczne – charakterystyka i klasyfikacja żyznych gleb napływowych

Zaloguj się, aby dodać własne zdjęcie do tego artykułu!

Zobacz także

Mady rzeczne próchniczne kształtują się z osadów aluwialnych. Ich największa część leży w delcie Wisły, na Żuławach Wiślanych i obejmuje około 30000 hektarów. U podstaw ich powstania leży proces darniowy w warunkach dużego uwilgotnienia lub zabagnienia związanego z bujnością olsów i łęgów. W dużej mierze powstały z osuszonych nagle bagien. Ich czarne zabarwienie związane jest z ilością rozkładającej się substancji organicznej, której poziom waha się od 3 do 10%. Występuje w nich próchnica typu mull, która osiąga więcej niż 50 centymetrów głębokości. Największa ich część ma odczyn obojętny albo lekko kwasowy i jest bardzo bogata w związki mineralne i mineralno-organiczne. Z tego względu mada próchnicza jest bardzo żyzna i nadaje się do wykorzystania rolniczego. Jednak w niektórych miejscach już na poziomie 40 centymetrów zaczyna się oglejenie, co powoduje gorszą przewiewność i mniejszą przepuszczalność wody, co z kolei może być przeszkodą do prowadzenia efektywnych upraw.

Mady rzeczne brunatne są ostatnim etapem rozwoju mad. Często kształtują się z mad próchniczych, ale mogą również pochodzić bezpośrednio z gleb właściwych. Zajmują one wyżej położne miejsca w dolinie rzeki i rzadko są zalewane, a działanie procesu osadowego jest minimalne. W tych miejscach najczęściej gleba ma kwaśny odczyn, dlatego, niezagospodarowana przez człowieka, staje się stanowiskiem wrzosowisk i łąk porośniętych bliźniczką psią trawką. Warstwy profilu są trudne do rozróżnienia, ze względu na to, że poziom brunatnienia często schodzi się z poziomem próchnicy. Stopniowe przekształcanie się mady w brunatną jest związane z procesem ruchu składników mineralnych, a głównie związków żelaza. Najliczniej występują w okolicach rzek w środkowej Polsce, na przykład przy Warcie, ale również znaleźć je można w deltach Wisły i Odry. Mady brunatne mają dużą porowatość i niewielką zawartość substancji organicznych. Zagospodarowane przez człowieka mają sporą wartość rolniczą.

Marsze

Marsze to mady morskie, które powstają w podobny sposób jak mady rzeczne i w taki sam sposób rozdziela je się na gatunki ze względu na warstwowanie. Tworzą się z osadów i pozostałości, które naniosło morze. Dobrze meliorowane są świetnymi terenami uprawnymi, głównie z tego powodu, że zawierają bardzo dużo jonów wapnia i sodu. W Polsce można je odnaleźć w okolicy Zatoki Gdańskiej, ale jest to maleńki odsetek powierzchni rolniczej, ze względu na to, że Morze Bałtyckie słabo transportuje osad w wodzie morskiej.

Wykorzystanie

Wartość rolnicza mad jest ogólnie dość duża, chociaż jej poziom ściśle zależy od profilu gleby, to znaczy głównie od układu warstw i rodzaju podłoża, a także zawartości próchnicy i postępie procesu glejowego. Mady bardzo lekkie i bardzo ciężkie świetnie sprawdzają się jako pastwiska i łąki. W takim przypadku nie potrzebują dużego nakładu pracy ani finansów. Jeżeli jednak zamierzamy wykorzystywać te gleby pod uprawę, należy je bardzo intensywnie nawozić i w przypadku gleb ciężkich prowadzić głęboką orkę oraz odkwasić. Uzdatniają glebę do użytku rolnego należy pomyśleć zawczasu o odpowiedniej melioracji, która w pobliżu rozlewisk rzecznych może być konieczna. Dużo częściej jednak jako grunty orne wykorzystywane są mady średnie i lekkie. W zależności od kultury, sposobu wykorzystywania i podłoża, określane są one jako przynależące do różnych kompleksów rolniczych – zarówno pszennego bardzo dobrego jak i zbożowo-pastewnego mocnego. Oznacza to, że wartość użytkowa mad waha się od 1 aż do 5 klasy bonitacyjnej.

Użytkowość mad w dużym stopniu obniża obecność warstwy piaskowej, która przepuszcza wodę, co powoduje, że teren szybko wysycha i uprawa nie wytrzymuje czasu suszy i obecność po kilkudziesięciu centymetrach warstwy glejowej.

Autor: Katarzyna Kaźmierczak

Bibliografia:

Uggla H., „Gleboznawstwo rolnicze”, PWN, Warszawa 1981 r., s. 503-515.

Zawadzki S., „Podstawy gleboznawstwa”, PWRiL, Warszawa 2002 r., s. 156-159.

Zawadzki S. (red.), „Gleboznawstwo”, PWRiL, Warszawa 1999 r., s. 456-464.