Żywokost lekarski - opis, zdjęcia, właściwości i zwalczanie w uprawach
Bodziszek drobny – niepozorny, lecz uciążliwy chwast
Zobacz także
Aż trudno uwierzyć, że taka mała roślinka, jak bodziszek drobny, może być tak uciążliwym chwastem. Pojawia się głównie w uprawach zbóż, koniczyny, lucerny i lnu, gdzie stanowi poważną konkurencję w wyścigu o wodę i składniki mineralne.
Charakterystyka
Ta jara roślina tworzy niewielkie kępki do około 50 centymetrów wysokości. Pierwsze pojawiające się wczesną wiosną liście bodziszka drobnego tworzą rozetę, później wyrastają liczne łodygi o wielu rozgałęzieniach. Są zazwyczaj pokryte krótkimi włoskami i gruczołami o lekko czerwonym nabiegu. Liście na długich ogonkach mają charakterystyczny dla bodziszkowatych, dłoniastodzielny kształt o około 7 odcinkach. Na szczycie liści najczęściej znajdują się tępe ząbki, a na wszystkich, nawet najmniejszych, można zauważyć bardzo wyraźny nerw środkowy i bruzdy. Po wykiełkowaniu szybko zaczyna się ukorzeniać, tworząc cienki, długi na około 20 centymetrów, palowy korzeń.
Roślina zaczyna kwitnąć dopiero w maju i wydaje maleńkie kwiaty (około 3 milimetry średnicy), które zbierają się w baldachowaty kwiatostan. Na jednej szypułce znajdują się najczęściej dwa kwiaty o pięciu płatkach, w kolorze różowym lub fioletowym z domieszką niebieskiego. Są chętnie zapylane przez owady, a ich owoc to pękająca na pięć części rozłupnia w jajowatym kształcie. Każda z rozłupek jest zakończona korzonkiem zarodkowym, który w kształcie przypomina nieco mały haczyk albo odstający dzióbek i jest pokryta ciemnożółtymi włoskami. Pękające owoce wydają możliwy do usłyszenia dźwięk i rozsiewają wokół siebie średnio 100 nasion.
Występowanie
Bodziszek drobny jest bardzo pospolity na nizinnych częściach kraju, wyżej pojawia się rzadko. Najczęściej wybiera gleby bogate w próchnicę i wapno, ale dobrze rozwija się również na gliniastym podłożu. Lubi wysoki poziom wilgotności i duży poziom azotu. Pojawia się w uprawach łanowych i szerokorzędowych.
Szkodliwość
Chociaż bodziszek zazwyczaj nie występuje zbyt licznie, jego pojawienie się w uprawie powinno wzbudzić niepokój. Jeżeli roślina rozprzestrzeni się znacznie, może poważnie konkurować o wodę i składniki mineralne, zwłaszcza azot. Niestety nie określono oficjalnych poziomów szkodliwości, niemniej jeżeli osiągnie większe rozmiary niż łan, znacznie utrudnia żniwa i uniemożliwia zadbania o czystość zbioru w plantacjach nasiennych. Szczególnie często pojawia się w zbożach, koniczynie, lucernie i lnie a w ostatnim czasie zaobserwowano wzrost poziomu zachwaszczenia bodziszkiem w roślinach okopowych i burakach cukrowych.
Zapobieganie
Ze względu na szeroką możliwość wyboru herbicydów działających na bodziszka, roślinę łatwo jest wyplenić. Zanim jednak zdecydujemy się na chemiczne opryski, należy spróbować bardziej naturalnych metod. Jedną z nich jest podorywka i mechaniczne niszczenie chwastów po żniwach. Bodziszek dobrze zimuje, jego nasiona również mogą bez szwanku przeczekać w ziemi chłodną porę, więc dokładne zniszczenie roślin przed nasiennieniem jest jednym z najlepszych sposobów na zapobieganie jego powrotom.
Jeżeli jednak chwastów jest za dużo, żeby zbiór był udany i bezproblemowy, należy wykonać opryski. Większość z oficjalnie zarejestrowanych środków jest bardzo skuteczna. Opryski chlorosulfuronem i florasulamem należy wykonywać wiosną, gdy bodziszek zaczyna wypuszczać pierwsze liście. Zalecane dawki to odpowiednio 7,5-11 gram na hektar i 3,8 gram na hektar. W polach zbóż i kukurydzy opryski można wykonać substancją dikamba w proporji 72-240 gram na hektar lub piroksysulam przy zastosowaniu 1200 gram na hektar. W kukurydzy i roślinach okopowych zastosowanie znajdzie sulkotrion – 450 gram na hektar i nikosulfuron w proporcji 45-60 gram na hektar, z tym, że użycie drugiego środka nie daje stuprocentowej pewności powodzenia.
Opryskując pola herbicydami należy pamiętać o tym, że zabiegi powinny być wykonywane różnorodnymi środkami, ze względu na to, że chwasty szybko się na nie uodparniają.
Wykorzystanie
Bodziszek drobny nie nadaje się na roślinę pastewną. Nie znalazł zastosowania w medycynie ludowej ani ziołolecznictwie. Współczesne badania nie stwierdziły w nim żadnych substancji leczniczych ani wartościowych dla kosmetologii.
Autor: Katarzyna Kaźmierczak
Bibliografia:
Czubiński T., Paradowski A., „Atlas chwastów dla praktyków”, PWR, Poznań 2014 r., s. 59
Hołubowicz-Kliza G., "Rolniczy atlas chwastów”, IUNG-PIB, Puławy 2011 r., s. 95
Paradowski A., „Atlas chwastów”, wyd. Plantpress, Kraków 2013 r., s. 30
