Rodzaje czarnoziemów i ich charakterystyka
Gleby brunatne - geneza głównych typów gleb uprawnych
Zobacz także
Gleby brunatne zaliczane są do gleb brunatnoziemnych i dzielą się na gleby brunatne właściwe oraz gleby brunatne kwaśne. Powstają w procesie brunatnienia lessów, pyłów i skał masywnych. Tworzą się w klimacie umiarkowanym, w którym odnotowuje się duże ilości opadów. Takie warunki sprzyjają mineralizacji resztek roślinnych. Skała macierzysta takich gleb składa się głównie z glin pylastych, które są bogate w wapń. Na takich glebach rosną głównie lasy liściaste. Pod względem użytkowania rolniczego są one uznawane za dobre gleby.
Proces brunatnienia
Proces brunatnienia zachodzi głównie na skałach zawierających kalcyt (CaCO3) lub bogatych w wapń i magnez minerałach, do których można zaliczyć pirokseny. Polega on na tym, że związki wapnia neutralizują kwasy organiczne i mineralne, które są w glebie. Prowadzi to do stworzenia odczynu obojętnego lub lekko kwaśnego, w którym krzemiany ulegają wietrzeniu i przekształceniu we wtórne minerały ilaste. Podczas tego procesu zostają uwolnione związki żelaza, które zabarwiają minerały na kolor brązowy. Takie warstwy wytworzonej zwietrzeliny nazywa się poziomami brunatnienia.
Gleby brunatne właściwe
Gleby brunatne właściwe powstają z różnych utworów zasobnych w związki zasadowe. Najczęściej wytwarzają się one pod roślinnością lasów liściastych. Profil gleb leśnych to: O-A-Bbr-Cca, a ornych: Ap-Bbr-Cca. W profilach mogą też występować poziomy przejściowe, np. A/Bbr.
W skład poziomu O (ściółki leśnej) gleb brunatnych właściwych wchodzą resztki roślin i opadłe liście, które bardzo szybko się rozkładają. Poziom A (akumulacyjny próchnicy) jest koloru szarego bądź brunatnoszarego. Na glebach leśnych jego miąższość sięga do 20 cm, a na ornych do 30 cm. Poziom ten ma strukturę gruzełkowatą, a jego układ jest słabozwięzły lub pulchny. Przejście do poziomu Bbr (wietrzenia) jest stopniowe. Poziom ten ma brunatną barwę i jest głęboki. Jego struktura jest orzechowata, brakuje w nim węglanów. Skała macierzysta (poziom C) jest koloru jasnobrązowego i czasem może występować w niej węglan wapnia.
Odczyn tych gleb jest słabo kwaśny lub obojętny (pH 5,0–7,2). W związku z tym przeważają w nich kationy zasadowe (np. Ca2+), które zapobiegają procesowi wymywania składników zasadowych. Gleby brunatne użytkowane rolniczo zawierają duże ilości próchnicy (2–3%), zaś stosunek C:N w poziomach organicznych jest mniejszy od 15.
Minerały ilaste, które powstały w procesie brunatnienia, są zlokalizowane w poziomie Bbr. Można je podzielić na minerały z grupy montmorylonitowej lub z grupy illitowej, w zależności od tego, z jakiej skały macierzystej powstały. Wszystkie poziomy gleb brunatnych właściwych są przewiewne, przepuszczalne, porowate i strukturalne. Są one bogate w mikroflorę i mikrofaunę glebową.
Odmiany i podtypy gleb brunatnych właściwych
Gleby brunatne właściwe można podzielić na dwie odmiany:
- gleby brunatne eutroficzne,
- gleby brunatne mezotroficzne.
Odmiana eutroficzna ma odczyn obojętny, a jej stopień wysycenia zasadami wynosi powyżej 60%. Mezotroficzna odmiana ma odczyn słabo kwaśny, a jej stopień wysycenia zasadami wynosi 30–60%.
Gleby brunatne właściwe można podzielić na podtypy: gleby brunatne typowe, gleby szarobrunatne, gleby brunatne oglejone i gleby brunatne wyługowane.
czytaj dalej...
