Kompleks sorpcyjny gleby. Wyjaśniamy pojęcie i omawiamy jego wpływ na uprawę
Rodzaje czarnoziemów i ich charakterystyka
Zobacz także
Zaliczane są do gleb autogenicznych, czyli powstałych bez dopływu wód gruntowych i materiału z zewnątrz. Zajmują one niewielką część Polski – rejony południowo-wschodnie i południowe. Powstają z lessów, których miąższość jest przeważnie bardzo duża. Ich powstawaniu sprzyja kontynentalny klimat, w którym roczna suma opadów wynosi od 400 do 500 mm. Temperatury w takim klimacie powinny wynosić latem średnio 25°C. W glebach tych dominuje proces humifikacji.
Czarnoziemy można podzielić na dwa podtypy: czarnoziemy niezdegradowane i zdegradowane. Przede wszystkim nadają się one pod uprawę zbóż i kukurydzy, a także buraków.
Proces czarnoziemny
Czarnoziemy powstają w wyniku procesu czarnoziemnego, który polega na przekształcaniu obumarłych szczątków roślin i fauny glebowej w próchnicę. Takie gleby powstają wtedy, gdy znajduję się w nich duża ilość martwej materii organicznej. Część tej biomasy jest mineralizowana, a reszta zamienia się w trwałe związki próchniczne, które mają czarną barwę.
Czarnoziemy niezdegradowane
Ten podtyp czarnoziemów występuje na niewielkiej powierzchni kraju. Mogą rosnąć na nim lasy liściaste, trawy kserofilne oraz można prowadzić na nich uprawę roślin wapniolubnych. Ich profil genetyczny przedstawia się następująco: A-A/C-CCa bądź A-A/C-C-Cco. Wytworzone są one z lessów, które są zasobne w węglany, zwłaszcza w górnych warstwach, i zostały wyługowane na małej głębokości. W wierzchniej warstwie poziomu A (próchnicznego) odczyn jest obojętny lub słabo zasadowy. W profilu glebowym czarnoziemów niezdegradowanych nie ma poziomu Bt (iluwialnego) i Bbr (brunatnienia). W glebach tych brakuje związków żelaza i przemieszczania się iłu. Związki próchniczne są silnie związane z kationami wapnia.
Poziom A czarnoziemów niezdegradowanych zawiera do 4% próchnicy w górnej części, a jego miąższość sięga do 70 cm. Próchnica jest typu mull i jej zawartość maleje wraz z głębokością poziomu. Jest ona wysycona kationami wapnia, a węglan wapnia występuje w dolnej części poziomu A. Poziom próchniczny ma barwę ciemnoszarą i strukturę grubogruzełkowatą. Poziom A/C jest przejściowy i ma barwę szarożółtą. Znajduje się w nim wytrącony węglan wapnia – ma on strukturę drobnoorzechowatą i zawiera 1% próchnicy. Pod tym poziomem jest skała macierzysta (C), która zawiera rozproszone węglany lub w postaci konkrecji (agregatów mineralnych).
Czarnoziemy zdegradowane
Czarnoziemy zdegradowane wykształciły się za pomocą roślinności leśnej. Ich profil ma budowę: A-ABbr-Bbr-C bądź O-A-Abr-Bbr-C. W przeciwieństwie do czarnoziemów zdegradowanych odczyn gleby wzrasta wraz z głębokością profilu na skutek wymywania węglanu i innych związków zasadowych do poziomu iluwialno-węglanowego (Bbrca). Jest on przeważnie obojętny lub lekko kwaśny.
W zależności od poziomu degradacji czarnoziemów można wyróżnić czarnoziemy słabo zdegradowane i silnie zdegradowane. Najczęściej degradacja jest wywoływana przez uprawę rolniczą gleb. Można też wyróżnić czarnoziemy lokalne: namyte lub deluwialne oraz zmywane.
Czarnoziemy leśne słabo zdegradowane
Profil czarnoziemu słabo zdegradowanego składa się z warstwy ściółki nakładowej O typu mull. Ściółka jest złożona ze świeżej substancji organicznej, która bardzo szybko się rozkłada i ulega humifikacji. Poziom próchniczny (A) jest kolory ciemnoszarego. Miąższość tego profilu sięga do 60 cm, a zwartość próchnicy w górnych warstwach wynosi 3,5%. Następnie pod poziomem A występuje poziom przejściowy A/Bbr bądź A/Bbrca, który ma barwę szarożółtą i zawiera 1% próchnicy. Poziom iluwialno-węglanowy występuje na głębokości 60–80 cm i ma ciemnożółtą barwę. Zawiera też węglany w formie rozproszonej bądź w postaci konkrecji. Skałą macierzystą (C) jest less, który występuje poniżej 100 cm oraz zawiera węglany.
Czarnoziemy leśne silnie zdegradowane
Czarnoziemy silnie zdegradowane zawierają warstwę próchnicy nakładowej O w typie mull/moder, która jest słabo zhumifikowana. Poziom próchniczny ma szarą barwę i miąższość 35–50 cm. Zawiera do 3% próchnicy i ma strukturę gruzełkowatą. Czasem pod poziomem A występuje poziom AE – próchniczno-eluwialny (przemywania). Ma on barwę szarożółtą i zawiera niewiele próchnicy. Poziom Bt/Bbr (teksturalny) jest w dolnej części zbrunatniały i może sięgać do 120 cm w głąb gleby. Zawiera niewielkie ilości związków żelaza i części ilastych. Skała macierzysta pojawia się poniżej 120 cm i zawiera małe ilości węglanów.
czytaj dalej...
