Sałata rzymska zapomniana i odkryta na nowo!
Uprawa sałaty – siejemy i zbieramy dorodne warzywa
Zobacz także
Sałata (Lactuca sativa L.) to jedno z ważniejszych warzyw spożywanych na świeżo. Prawdopodobnie pochodzi z basenu Morza Śródziemnego i Azji Zachodniej. Istnieją wzmianki o jej uprawie w starożytnym Egipcie, Rzymie i Grecji. Do Polski została sprowadzona w XVI w. Obecnie uprawiana jest powszechnie zarówno amatorsko, jak i w skali towarowej.
Opis botaniczny
Sałata to roślina jednoroczna o palowym korzeniu. Liście przyjmują różnorodny kształt, zabarwienie i wielkość, zależnie od odmiany. Do najważniejszych odmian botanicznych należą sałata głowiasta (typu masłowa i krucha), sałata rzymska, sałata liściowa (rozetowa) oraz sałata łodygowa (szparagowa). Wyróżnia się dwa typy sałaty głowiastej: sałata masłowa i sałata krucha. Sałata masłowa posiada miękkie, delikatne liście, które na brzegach są lekko falowane. Barwa blaszki liściowej jest mlecznobiała lub w różnych odcieniach zieleni.
Sałata krucha posiada twarde, sztywne liście. Wiąże większe i bardziej zwarte główki niż sałata masłowa. Później wybija w pędy kwiatostanowe. Liście są barwy zielonej po ciemnozieloną. Może być uprawiana w porze letniej, dzięki czemu sałata jest dostępna przez cały rok.
Sałata rzymska z kolei tworzy wydłużone blaszki liściowe, które składają się na podłużną, luźną główkę. W Polsce rzadko obserwuje się jej uprawy.
Sałata liściowa wytwarza rozety liściowe. Nie tworzy główki. Co ciekawe, w porównaniu z innymi odmianami botanicznymi liście nie tracą wartości odżywczych, kiedy powstaje pęd kwiatostanowy.
Sałata łodygowa tworzy luźno ułożone długie i wąskie liście. Nie tworzy główek. Jadalną częścią są 20-, 30-cm łodygi. Spożywa się je podobnie jak szparagi. W Polsce znane są pod nazwą głąbików krakowskich.
Wartość odżywcza
Liście sałaty są spożywane na surowo. W 95% składają się z wody. Sałata zawiera niewiele cukrów – wartość energetyczna jest stosunkowo niska, dlatego polecana jest w różnych dietach. Bogata jest w sole mineralne wapnia, magnezu i żelaza, witaminę C, prowitaminę A oraz witaminy z grupy B. Zawartość poszczególnych składników niewiele różni się między odmianami botanicznymi sałaty. Uważa się, że sałata rzymska i liściowa posiadają większą wartość biologiczną od głowiastej.
Odmiany
W Europie Zachodniej i Ameryce uprawia się sałatę liściową i rzymską. W Polsce najpopularniejsza w uprawie jest sałata głowiasta. Z roku na rok rośnie zainteresowanie produkcją sałaty rzymskiej i liściowej.
Odmiany sałaty głowiastej rozróżnia się przede wszystkim ze względu na reakcję na długość dnia. Różnią się także pokrojem, pofałdowaniem blaszek liściowych, szybkością wzrostu, wielkością główek i odpornością na choroby. Odmiany uprawiane pod osłonami dzieli się na zimowe, wiosenne, letnie i jesienne.
Obecnie istnieje wiele odmian sałaty głowiastej nadających się zarówno do uprawy polowej, jak i pod osłonami. Należą do nich sałata głowiasta masłowa: Edyta Ożarowska, Justyna, Marta Zielona, Syrena, Królowa Majowych; sałata głowiasta krucha: Beata, Grenada, Loredo. W ostatnich latach przy pracach hodowlanych stworzono krzyżówkę sałaty masłowej i kruchej, która nadano nazwę batavia.
Odmiany wiosenne uprawia się od marca do maja przy 12–14-godzinnym dniu, letnie przy 12–14-godzinnym dniu wyłącznie w uprawie polowej, jesienne od września do października oraz zimowe od listopada do marca w warunkach szklarniowych, przy 7–12-godzinnym dniu.
Sałata liściowa może występować w typie Lollo Rossa oraz Lollo Bionda.
Wymagania klimatyczne do uprawy w gruncie
Wszystkie sałaty potrzebują podobnych warunków do wzrostu. Sałata ma małe wymaganie cieplne, za to bardzo wysokie wymagania wilgotności gleby. Do kiełkowania najlepsza jest temperatura 15–18°C. Poniżej 3,5°C rośliny nie wschodzą. Optymalną temperatura do rozwoju jest 12–15°C. Podczas zawiązywania główek temperatura może być wyższa o ok. 2°C. Powyżej 20°C główki są słabo zawiązywane, luźne, dodatkowo istnieje ryzyko przedwczesnego wybijania roślin w pędy kwiatostanowe. Z kolei zbyt niska temperatura powoduje zmniejszenie wartości smakowej, przebarwienia i zniekształcenia blaszek liściowych. Liście także stają się twarde i mało delikatne. Bardziej wrażliwa na zbyt niską temperaturę jest sałata uprawiana jesienią.
Sałaty nie należy ani przesuszyć, ani zalać. Wilgotność powierzchni gleby powinna wynosić 50–80%. Przy zbyt wysokiej ilości wody w glebie główki gniją, w przypadku niedoboru liście stają się skórzaste i pozbawione walorów smakowych.
Sałatę można uprawiać na wielu glebach, ale najlepiej wschodzi i rozwija się na glebach gliniasto-piaszczystych, żyznych i przepuszczalnych. Przy uprawie późnej dobrze rośnie na glebach torfowych. Odczyn gleb mineralnych powinien mieć pH 6,5, natomiast torfowych 5,5.
czytaj dalej...
